Promjena retorike u EU: Proširenje se vraća u modu, može li BiH do članstva 2030.?

Piše: Tarik Lazović

"Moramo biti spremni na proširenje Evropske unije (EU) do 2030. godine", izjavio je predsjednik Evropskog vijeća Šarl MIšel (Charles Michel) tokom Strateškog foruma na Bledu u Sloveniji, otvarajući tako novo poglavlje u retorici evropskih zvaničnika u vezi sa proširenjem Unije.

Više od deceniju najviši evropski zvaničnici izbjegavali su spominjati bilo kakve potencijalne datume ili godine za novo proširenje Evropske unije, bježeći od bilo kakvih obećanja državama koje su bile kandidati ili potencijalni kandidati za članstvo.

Dugo se u Briselu i evropskim prijestolnicama govorilo o takozvanom zamoru od proširenja. Mnogi su važni donosioci odluka smatrali da proširenje treba zaustaviti na duži period dok se EU sama ne konsolidira.

U velikoj mjeri, takva je atmosfera bila uzrokovana problemima koji su nastali nakon ulaska Bugarske i Rumunije, ali i promjenama na geopolitičkoj karti svijeta gdje je EU tražila svoje mjesto u multipolarnoj preraspodjeli moći. Proširenje je u Parizu, ali i Berlinu, Rimu, Madridu i u mnogim drugim centrima moći okrivljeno za mnoge slabosti EU, između ostalog neotpornost na ekonomske ili demografske krize.

Unutrašnji potresi kuliminirali su i izlaskom Velike Britanije iz Evropske unije.

Takva je politika ostavila dubok trag u državama koje su se nadale članstvu u Evropskoj uniji, posebno na Zapadnom Balkanu. Pad zainteresiranosti Brisela za novo proširenje ne samo da je usporio reforme, nego je uzrokovao brojne nestabilnosti, porast agresivnog nacionalizma, oživljavanje ratnih ciljeva, otvorila je vrata za druge utjecaje u regionu koji se nalazi u srcu Evrope, a ostao je van granica Unije.

Evropski zvaničnici jesu, istina, tvrdili da proširenje nije zaustavljeno i da će svaka država napredovati vlastitim tempom, prema dinamici ispunjavanja uvjeta, ali takva retorika samo je pojačavala efekat zanemarivanja i slabljenja utjecaja Unije.

Zamagljena perspektiva proširenja pokazala se nedovoljnom da podstakne teške reforme i nacionalnu katarzu u državama poput Srbije, a koja je neophodna za stabilizaciju cijele regije.

Mišelova izjava dolazi nakon što su i neki drugi evropski zvaničnici stidljivi počeli pominjati određene rokove za dovršetak procesa priključenja u kojem su neke države više od dvije decenije. Nije isključeno da je ruska agresija na Ukrajinu doprinijela hrabrijem pristupu nekih evropskih zvaničnika.

Istina, predsjednici i premijeri država članica, koje su još uvijek glavni nosilac moći u EU, izuzimajući njemačke zvaničnike, još uvijek se sustežu od spominjanja datuma novog proširenja, ali je činjenica da je došlo do promjene retorike.

Proširenje se vraća u modu i to je čini se šansa za cijeli region, posebno Bosnu i Hercegovinu.

Iako se 2030. čini dalekom iz ove perspektive, u geopolitičkim okvirima to je već sutra, te je Mišelova izjava iz Bleda više nego ohrabrujuća. Pitanje je samo koje će se države naći u tom valu proširenja.

Mnogo će ovisiti, naravno, od ispunjavanja kriterija za članstvo, ali moramo biti načisto - najviše će ovisiti o razumjevanju evropskih zvaničnika da, ni u kom slučaju ne smijemo doći u situaciju da Srbija, eventualno, postane članica EU prije Bosne i Hercegovine. Takav scenarij, ne samo da ne bi stabilizirao Balkan, nego bi naprotiv, poništio sve eventualne pozitivne efekte proširenja EU u regiji.

Spremnost na novo proširenje EU mora doći zajedno sa novim talasom uravnoteženog napretka država kandidata, čime bi se spriječile blokade, ucjene ili uslovljanja, kakve već godinama postoje, primjerice, sa Sjevernom Makedonijom.

Mišelova izjava nije ni nesmotrena niti neusaglašena, ona je najava i poruka da raste interes EU da se Zapadni Balkan približi članstvu i tako pokaže snaga najvećeg ekonomsko-političkog bloka na svijetu. To je istovremeno veliki izazov, imajući i vidu vrlo specifične problem sa kojima se svaka od država suoačava, ali je istovremeno i šansa da BiH ostvari napredak u smjeru u kojem želi velika većina građana Bosne i Hercegovine.   

Tekst odražava stavove autora, a ne nužno i stavove Islamske zajednice u BiH - Media centra d.o.o.