Rakim Islamović - Majstor kaligrafije kojem se mjesec prolio niz ruku
Piše: Doc. dr. Haris Dervišević
Hadži hafiz Husein Rakim-efendija Islamović rođen je u Sarajevu 1839. godine i smatra se jednim od najznačajnijih bošnjačkih kaligrafa druge polovine 19. stoljeća. U rodnom gradu pohađa i završava Gazi Husrev-begovu medresu. Kod poznatog sarajevskog kaligrafa Abdulah Ajni-efendije Hasagića započinje s prvim časovima kaligrafije. Na dalje školovanje odlazi u Istanbul, gdje uporedo studira kaligrafiju. Rakim je prijateljima kazao da je nedugo nakon što je došao u Istanbul usnio san koji je shvatio kao znak da treba nastaviti svoj kaligrafski put. Naime, prema predaji, hafiz Rakim-efendija u snu je vidio da mu se mjesec prolio niz desnu ruku.
Vrijeme u Istanbulu provodi pred osmericom prvaka kaligrafije, koji mu 1867. godine daju četiri kaligrafske diplome za nesh, sulus i talik pismo. Koliko je za sada poznato, Rakim-efendija jedini je bošnjački kaligraf koji je imao četiri diplome za kaligrafiju.
Nakon povratka u domovinu, hafiz Husein Rakim-efendija okuplja oko sebe nekoliko učenika i tako osniva svoju školu kaligrafije. Do danas su poznata imena pet uglednika i intelektualaca koji su učili kaligrafiju pred Rakim-efendijom: Behaudin-efendija Sikirić, Akif-efendija Hadžihusejinović-Muvekit, hafiz Sulejman-efendija Čučak, hadži hafiz Mustafa-efendija Čadordžija i hafiz Abdulah Ajni-efendija Bušatlić. Pogleda li se biografija njegovih učenika, shvata se da su učenici Rakim-efendije bili istaknuti velikani svoga vremena.
Osam levhi u Mišćinoj (Kebkebir hadži Ahmedovoj) džamiji u Sarajevu najstarije su kaligrafske kompozicije koje su sačuvane i koje je napisao Rakim-efendija Islamović. Levhe su napisane sulus pismom, zlatnim slovima na crnoj podlozi i sadrže tekst uobičajen za bosanske džamije, tj. ime: Allaha, dž.š., Muhammeda, a.s., imena četverice pravovjernih halifa i imena dvojice unuka Muhammeda, a.s. Ispod imena Poslanikovog unuka Huseina nalazi se potpis Islamovića i godina nastanka, odnosno: “Napisao Rakim 1290ˮ. Kada se hidžretska godina pretvori u gregorijansku, dobije se 1873. godina.
Najveći kaligrafski ciklus Rakim-efendije nalazio se u Gazi Husrev-begovoj džamiji u Sarajevu, i bio je sačinjen od četrdeset osam levhi. Sve su bile ispisane sulus pismom, s izuzetkom one na zidu mahfila koja je bila napisana talikom. Ovaj kaligrafski ciklus datira se u 1885. godinu, što potvrđuju dvije pripremne kaligrafske skice koje je Islamović napisao prije same realizacije. Nekada su se ove skice nalazile u arhivu Vakufske uprave za Bosnu i Hercegovinu, ali je nažalost njihov današnji smještaj nepoznat. Od ovog monumentalnog kaligrafskog projekta urađenog rukom jednog od najvećih bošnjačkih kaligrafa, sačuvale su se samo dvije levhe - to su dvije na portalu džamije.
Rakim-efendija Islamović je zajedno sa znamenitim kaligrafom Alijem Faginovićem levhama ukrasio unutrašnjost turbeta Gazi Husrev-bega, koje se nalazi uz njegovu džamiju. Islamović je načinio središnji kaligrafski ciklus od osam levhi, dok je Faginović autor ostalih.
Jedini do danas poznati kaligrafski rad za epitaf, tarih, Rakim-efendija Islamović napisao je za Mustafa-bega Dženetića 1874. godine. Ovaj nišan se nalazio nekada u haremu Hadži Kemaludinove (Ćemaluša) džamije u ulici Ferhadija, ali je nakon rušenja džamije prenesen u harem Ali-pašine džamije u Sarajevu, gdje se i danas nalazi.
Hadži hafiz Husein Rakim-efendija Islamović napustio je domovinu i preselio 1891. godine u İnegöl (današnja Turska), gdje se nalazila veća grupa bošnjačkih iseljenika. Preminuo je 11. juna 1894. godine u Mekki, tokom hadža.
