Šta iskustvo Balkana može naučiti Evropu i svijet?

Historiografijski proći kroz Balkan pišući imena onih koji su na njegovom tlu činila zločine protiv jednog naroda nije naivni i samo strastveni poduhvat Australijaca Tarranta kao i njegov muzički neukus balkanskog ratno-propagandnog turbofolka. Orbanov ured ne ukrašava etnička mapa Bosne i Hercegovine bez razloga, kao i njegovo poziranje sa knjigom Douglasa Murraya o uništenju Evrope od strane migranata. Pa na koncu, Anders Behring Breivik slučajno, također, nije naišao na inspiraciju čišćenja Evrope od muslimana u djelu doživotnog osuđenog ratnog zločinca Radovana Karadžića. Zašto bi tamna strana historije Balkana kao i njeni negativni likovi iz prošlosti i sadašnjosti bila interesantna ekstremističkim radikalnim grupama i pojedincima koji govore o ugroženosti bijele rase, kršćanskog svijeta ili jedne nacije uopće? 

Balkanska inspiracija za teroriste

Nepostojanje zakona o zabrani neofašističkih organizacija i pokreta omogućava u Bosni i Hercegovini legalnu promociju mržnje i zločinaca, kao i ideja koje vode društvo u degradaciju. Za Evropu i svijet to može biti signal kako se zakonskim propustima ekstremne desničarke organizacije regrutuju u zemljama kojim egzistiraju i kakvu vrstu sadržaja dijele putem društvenih mreža.

„Zar ne zna Evropa protiv koga smo se borili?“

Konačna presuda jednom zločincu poput Radovana Karadžića ne predstavlja presudu narodu kojem pripada, ali predstavlja presudu planu o genocidnoj politici čišćenja jednog naroda s Balkana. Presuda sigurno neće promijeniti svijest mnogih na ovim prostorima o veličini zločina koji je učinjen kao i posljedica koje je proizveo, a to su potvrdila i nedavna redovna okupljanja četničkog ravnogorskog pokreta, kao i nepostojanje adekvatne vladavine prava u slučaju zaštite povratnika u bosansko-hercegovačkom entitetu RS. Uostalom, Vlada ovog entiteta je odmah dan nakon izricanja presude dodijelila 30.000KM grant sredstava za organizaciju koju predvodi još jedan haški osuđenik Momčilo Krajišnik. Medijsko izvještavanje se svelo na presudu „koja neće donijeti pomirenje“ na ovim prostorima. Shodno tome kako su mediji predstavili, pitanje je šta bi to bila kakva druga presuda mogla donijeti ako ne postoji svijest o krivici za zločin. Štaviše, u maju ove godine, na tribini u Podgorici o „stvaranju RS-a“, u kojoj je učestvovao Krajišnik, telefonski se javio i Karadžić iz pritvorske jedinice, što je prošlo bez sankcija Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove.

Dok desničari poput Tarranta ili Breivika i njihovi istomišljenici uče od zločinačkih imena ovog podneblja za njihove ciljeve, zdravi civilizacijski dio Evrope i svijeta trebaju učiti šta slijedi ako se zločin i teror zaboravljaju, prikrivaju i ne sankcionišu.

U globalnom kontekstu, ne samo zločina na Novom Zelandu, nego i onog počinjenog od Breivika, kao i prošlogodišnjeg u Macerati kada je Luca Traini, osuđen na 12 godina, pucao na 6 afričkih migranata, postoji zajednička paradigma povoda za činjenje ovakvih zlodjela. U svojoj imaginarnoj zamišljenoj borbi za evropsku civilizaciju Tarrantov, kao i Brevikov manifest prije njega, opisuju natalitet kao glavni problem „domorodnih“ Evropljana koji je zbog migracija i prakse migranata posebno sa Istoka uveliko ugrožen i prijetnja je sigurnosti, identitetu te teritorijalnom integritetu za buduće homogeno postojanje „nacionalnih“ autohtonih bjelačkih evropskih zajednica. Takva ideja može se i sažeti u Karadžićevoj izjavi 2016. godine, nakon prvostepene presude, kada je zapravo od zločina nastojao napraviti paradigmu sa borbom za „slobodnu Evropu“, te utopijski pitao: „Zar ne zna Evropa protiv koga smo se borili?“, aludirajući na tadašnje terorističke napade u Parizu i Briselu. Karadžić je zapravo svoju odbranu temeljio na ideji savremene ekstremne desnice u Evropi o „čistom životnom prostoru“ za narode koji su po mjeri takve ideje autohtoni na evropskom tlu. Bosanski muslimani u takvoj konstelaciji evropske idejnosti nisu bili stvarni stanovnici ovog područja, a snažno prisustvo Osmanskog carstva na Balkanu dodatno podupire alternativnu historiografiju ekstremnih desničarskih pokreta.

Naravno, Balkan nije samo laboratorij iz kojeg se mogu izvući doktrinarne smjernice ekstremne desnice u Evropi. Potrebno je i prisjetiti se kontraverznog romana francuskog autora Jeana Raspalija iz 1973. godine, „Kamp svetaca“ (Le Camp des Saints), u kojem proročanski govori o masovnoj imigraciji ljudi iz trećih zemalja u Francusku i Evropu. Pored intenzivnog rasizma i ksenofobije, ovaj roman je protekle 4 decenije označen kao svojevrstan ideološki pamflet za političke orijentacije prema migrantima, posebno muslimanima, ali i Afrikancima i zajednicama s Bliskog istoka i Azije. Knjiga je postala ponovo bestseller 2011. godine, a francuska desničarka Marine Le Pen i Steve Bannon, nekadašnji Trumpov savjetnik, preporučili su je kao omiljenu literaturu. 

Revitalizacija balkanskih historijskih prilika

No, ni Breivik niti Tarrant nisu samo produkt općeg ekstremnog desničarskog evropskog političkog establišmenta, a njihova opsjednutost balkanskom historiografijom i (ne)kulturom ratovanja u posljednjih 150 godina nije samo podstaknuto pukim pretraživanjem interneta ili turističkom turom kakvu je imao Tarrant. Internet je postao amadeusalternativne historije Balkana i dao nemjerljivu priliku da se mitologija nametne kao primarni izvor u pogledu promišljanja njihove budućnosti. 

Jedan kontinuirajući izvor za one kojima je Balkan mjerilo da prakticiraju svoju ksenofbiju, islamofobiju, rasizam ili bilo koji drugi oblik ideološke isključivosti i ekstremnog djelovanja jeste zapravo neuspjeh pravnog sistema balkanskih zemalja da sudski procesuiraju one koji su odgovorni za zločine protiv čovječnosti. Uz nekažnjivost negacije Genocida nad Bošnjacima i otvorene podrške ratnim zločincima ovakva paradigma stvarne slike nekažnjivosti daje podstrek zagovornicama desničarske politike. Zapravo, kontinuitet opstrukcije postojanja državnosti Bosne i Hercegovine, kao i jednog navodnog nehistorijskog kontinuiteta od strane ideoloških centara sa Balkana, ali i balkanske dijaspore, omogućava prostor za proizvodnju straha od „islamizacije“ Evrope.

Zak Novak je Amerikanac iz New Yorka, koji je svoje gerilske sposobnosti uvježbavao na ratnim okupiranim sarajevskim područijima Grbavica, Vraca i Kovačići. U jednom od snimaka s novinarkom na tečnom engleskom Novak govori o svojoj privrženosti Šešeljevom vojvodi Slavku Aleksiću (koji redovno maršira u Višegradu prilikom četničkog okupljanja) te o tome kako će Sarajevo na kraju biti „njihovo“. Zaka nikad nije procesuiralo američko pravosuđe za učešće na stranom ratištu, no on se već pozicionirao u istočnoj Ukrajini, kao novi strani borac već zadnjih nekoliko godina. Novak također koristi priliku u novije vrijeme da održi historijski čas (You Tube: „Intervju: Zak Novak - Molim Vučića da ne hapsi srpske dobrovoljce iz Novorusije“) i prisjeti se svojih „misija“ širom BiH. 

Ovakav tip propagande o dešavanjima na prostoru Bosne i Hercegovine korespondira sa politikom radikalne desnice u Evropi, koja nastoji to intergrirati kroz priču „islamizacije“ kontinenta u narednim decenijama. U nedavnom istraživanju Evropskog vijeća za vanjske odnose (ECFR), na anketi ispitanika iz 14 evropskih zemalja (Austrija, Češka, Danska, Francuska, Njemačka, Grčka, Mađarska, Italija, Holandija, Poljska, Rumunija, Slovačka, Španija i Švedska), jedan od najvećih strahova kod stanovnika pomenutih zemalja jeste „islamski radikalizam“, odnosno veća prisutnost radikalnih grupa koji predstavljaju prijetnja sigurnosti. Italija, Grčka i Rumunija, ipak, najveću prijetnju vide u ekonomskoj krizi, dok stanovnici Mađarske migraciju smatraju većom sigurnosnom prijetnjom.

Prema pisanju srbijanskog Blica na svom oružju napadač u Novom Zelandu je napisao ćirilicom imena: Marko Milajnov Popović i Stefan Lazar. Marko Miljanov Popović (1833 - 1901), crnogorski narodni književnik, vojskovođa i vojvoda iz plemena Kuči. Stefan Lazar - srpski knez Lazar Hrebeljanović (1329 - 1389), poginuo u boju s Turcima na Kosovu Polju. Koristio kraljevsko ime Stefan Lazar.

Djelo je prava mjera spoznaje

Vjerovatno jedna od najboljih lekcija za Evropu a dolazi s Balkana u suočavanju sa sličnim pojedincima i pokretima koji promoviraju „čišćenje“ Evrope i očuvanje „identiteta“ koji je vještački skrojen po mjeri mržnje drugih jeste proaktivnost. Svaki od ovih pokreta, bili u formi organizacije ili političke stranke egzistiraju ne samo na bazi ideje, nego i novca. Njihovi finansijski tokovi zasigurno ne mogu proći neopaženo. Tako je već Austrija poduzela korake u detekciji takvih pokreta te je nedavno otvorila istragu protiv ekstremno desničarskog Identitetskog pokreta kojeg predvodi Martin Sellner, a kojeg su dovodili i u navodne veze sa terorističkim napadom u Christchurchu. 

Nepostojanje zakona o zabrani neofašističkih organizacija i pokreta omogućava u Bosni i Hercegovini legalnu promociju mržnje i zločinaca, kao i ideja koje vode društvo u degradaciju. Za Evropu i svijet to može biti signal kako se zakonskim propustima ekstremne desničarske organizacije regrutuju u zemljama kojim egzistiraju i kakvu vrstu sadržaja dijele putem društvenih mreža. Prava informacija o njihovim aktivnostima online, iz kojih uče teroristi poput Brenttona Tarranta, ali i potencijalno drugi, daju mogućnost proaktivnog djelovanja protiv terorističkih namjera, a ne samo akcije. 

Historijsko iskustvo Balkana i njegova (ne)uspješna borba protiv starih oblika desničarskog ekstremizma u modernijim prilikama je postalo kao jedno korito rijeke koja se prelijeva u desničarskim mrežama širom Evrope, ali i svijeta. Dok desničari poput Tarranta ili Breivika i njihovi istomišljenici uče od zločinačkih imena ovog podneblja za njihove ciljeve, zdravi civilizacijski dio Evrope i svijeta trebaju učiti šta slijedi ako se zločin i teror zaboravljaju, prikrivaju i ne sankcionišu.