Ramazanski kviz 2022: Ruždije u Bosanskom vilajetu

Uprava za vjerska pitanja Rijaseta Islamske zajednice (IZ) u Bosni i Hercegovini u saradnji sa Media centrom Islamske zajednice i ove godine organizira Ramazanski kviz "Vjera i domovina". Kviz će biti realiziaran na portalu Preporod.info, od 1.  do 30. aprila 2022. godine.

Tokom trajanja kviza na portalu Preporod.info i na zvaničnoj Facebook stranici ovog portala svakodnevno će u 14.00 sati biti objavljivano po jedno predavanje iz oblasti ahlaka, historije i bosanskog jezika. Pravo učešća imaju osobe svih uzrasta, iz Bosne i Hercegovine i dijaspore, a finalni test koji će sadržavati 90 pitanja bit će održan posljednjeg dana ramazana, odnosno 1. maja 2022. godine, 14.00 sati. Detljano upustvo dostupno ovdje.

RUŽDIJE U BOSANSKOM VILAJETU

(Autor je Emir Uzunalić, profesor u Medresi "Osman-ef. Redžović" u Visokom)

Ruždija (turski: Rüşdiye) jest srednjoškolska ustanova osnovana u Osmanlijskom carstvu nakon Tanzimatskih reformi 1839.

Za vrijeme vladavine sultana Abdulmedžida, 1845. godine pripremljen je edikt zapadnog stila, koji je predviđao uspostavljanje novog obrazovnog sistema. Ugledao se na francuski obrazovni sistem, i sastojao se od osnovne škole (Sıbyan mektebi), srednje škole (Ruždije) i fakulteta (Dârülfünun). Prva srednja škola otvorena je 1847. godine u školi Davud-paše u Istanbulu. Svaka ruždija je trebala imati starijeg i mlađeg učitelja, nadziratelja i podvornika.

Bilo je ukupno 331 ovakvih srednjih škola i 18750 učenika. U vilajetu Bosna bilo ih je oko 30, iako se ne zna tačan broj.

Osmanlije su pridavale izuzetan značaj obrazovanju. Čitav XIX vijek protekao je u duhu reformi. Objavom Tanzimata  od 03.11.1839. godine, koji je imao za cilj reorganizaciju imperije u svim sferama života: politici, ekonomiji, ideologiji… jedan od ciljeva reformi bio je usmjeren i na  korjenite promjene u obrazovanju.

U ovoj eri, koju su Evropljani nazvali “Era of modern reform”, u Osmanskoj carevini govorilo se: ”Škola ide ispred džamije”. Sultan Abdulmedžid, nastavljajući započete reforme svoga oca, godine 1845. i 1847. produbljuje  reforme donoseći odluke da osnovna škola “sibyan mektebi” bude u četvorogodišnjem trajanju i da bez odgovarajućih diploma ne može niko da obavlja učiteljski poziv. Godine 1869. objavljena je “Maarif-I Umumiy Nizamnamesi” – Uredba s opštim aktima   Ministarstva prosvjete. Tom Uredbom, škole su prešle u nadležnost države. Njome je regulisano da se u svakom selu, mahali, ima otvoriti  jedna osnovna škola. U kasabama koje imaju 500 kuća – srednje škole – Ruždije (Rüştize), u gradovima sa 1.000 kuća Idadije.

Prva ruždija u Bosanskom vilajetu otvorena je u Sarajevu 1864. godine, za vrijeme Šerif Topal Osman-paše, a zatim se otvaraju ruždije u Banja Luci, Travniku, Mostaru i drugim naseljima tako da ih je do 1878. godine bilo blizu trideset. U ovim školama obrazovala su se djeca imućnijih roditelja koja su uglavnom nastavljala dalje školovanje.

Po Zakonu o školama iz 1869. godine bilo je predviđeno da se zaposle sposobni učitelji, da se uvede obavezno pohađanje ovih škola, da se otvore i za nemuslimane, te da se u ruždije uvede latinica i ćirilica i neki svjetovni predmeti.

Bilo je još nekih dopuna ovog zakona: Talimat ili „Uputstvo“ kao popuna školskog zakona iz 1873. godine i Uputstvo za uređenje ruždija i osnovnih škola iz 1874. Godine.

Nastavnim planovima i programima ličile su na tadašnje evropske građanske škole, te se u njima, pored islamskih vjerskih predmeta i orijentalnih jezika, učila matematika, geografija, historija, rijetko francuski jezik, a za vrijeme vladavine Austro-Ugarske počeo se izučavati i bosanski jezik.

Ruždije su trajale četiri godine, a u njih su se najčešće upisivala djeca koja su znala čitati i pisati, odnosno svršenici mekteba. Ruždija je bila u rangu današnje srednje škole, pa su se nakon nje mladi ljudi zapošljavali u državnim institucijama kao niži činovnici, a određeni dio njih nastavljao je školovanje na drugim školama i univerzitetima. Za vrijeme osmanske vladavine u Bosni i Hercegovini Vilajetska uprava finansirala je ruždije iz školskog fonda (mearif sanduk), a dolaskom Austro-Ugarske taj je amanet preuzela Zemaljska vlada BiH.

(Preporod.info)