Rasipanje hrane

Piše: Fikret Karčić

Jedan od paradoksa današnjeg svijeta jeste postojanje miliona gladnih ljudi na planeti i istovremeno bacanje ogromnih količina hrane. Ovaj fenomen se već odavno izučava i pokušava se iznaći njegovo rješenje. Početak nove kalendarske godine je prilika da se na ovaj problem skrene pažnja.

Stručnjaci razlikuju dva fenomena: gubitak hrane (Food loss) i rasipanje hrane (Food waste).

Prvo je gubitak kvantiteta ili kvaliteta hrane prije nego što dođe do faze prodaje na malo i konzumiranja.

Drugo je gubitak kvantiteta ili kvaliteta na nivou prodavača, servisa hrane i potrošača. Na tom nivou hrana se baca na više načina: putem sortiranja, zbog približavanja isteka roka trajanja, ostaci hrane od domaćinstava ili restorana i sl. Rasipanje hrane na različitim nivoima lanca snabdijevanja važno je radi identifikovanja mjera za rješavanje ovog problema.

Evropski savjet za informacije o hrani (EUFIC) daje sljedeće podatke o rasipanju hrane: jedna trećina hrane proizvedene za ljudsku potrošnju u svijetu se baci, a to generiše 8-10 % globalnog emitovanja gasova staklene bašte. Kada bi rasipanje hrane bilo država, ona bi bila na stepenu trećeg po veličini emitera gasova staklene bašte.

Prema podacima iz 2016. godine u Evropskoj uniji se baci 88 miliona tona hrane. To znači 174 kg po osobi, što vrijedi 143 biliona eura i jednako je 170.000.000 tona CO2.

Na Balkanu se, također, rasipa hrana, o čemu je pisala novinarka BBC Tijana Dušej-Ristev. Ona navodi da se prema podacima iz 2021. godine u Srbiji baci godišnje 247.000 tona hrane. Najviše se baca hljeb, zatim meso pa mlijeko, a najmanje voće i povrće. Interesantno je što su ispitanici naveli da je razlog za bacanje hrane: zato što se pokvari (67 %), što se ne želi jesti stara hrana (17 %), što misle da nije bezbjedna (11 %). Stručnjaci koji su radili ovo istraživanje dodaju: “Bacamo zato što nam se može.”

Ni Bosna i Hercegovina nije izuzetak od opšteg trenda. Prema podacima UNDP BiH iz februara 2020. godine u našoj zemlji se baci godišnje 500 tona hrane. U Kantonu Sarajevo više od 12 % dnevnog odvoza smeća čini hrana. Grad Sarajevo je novembra 2019. pozvao pojedince i timove da predlože inovativna rješenja za ovaj problem. Rješenja treba da se traže u izmjeni ponašanja proizvođača i potrošača; usvajanju novih pristupa u kupovini i pripremanju obroka; podržavanju doniranja hrane itd.

U svemu ovome ne treba zaboraviti ulogu vjere i etike. Kur'anski koncept koji se odnosi na ovaj problem je israf. Definiše se kao “rasipanje zbog neodgovornog pretjerivanja u proizvodnji i potrošnji.” Povezan je s ekonomskom i društvenom pravdom: kako i koliko proizvoditi i kako distribuirati proizvedeno?

Pretjerivanje je direktno zabranjeno u Kur'anu:

O sinovi Ademovi, lijepo se obucite kada hoćete molitvu obaviti! Jedite i pijte, samo ne pretjerujte. On ne voli one koji pretjeruju. (El-A'raf, 31)

Izvan sfere učenih definicija, na nivou svakodnevnog života, naše generacije se sjećaju dobrih nena ili majki koje bi nas učile da se ne bere voće koje se ne može pojesti, da se ne lome grane, da se ne uzima hrana koja se ne može završiti, da se skloni mrva hljeba s puta, da se poštuje ni’met.

Možda brojnim projektima za rješavanje problema rasipanja hrane nedostaje ovaj element koji smo upravo spomenuli: odgoj u duhu odgovornosti prema blagodatima koji su nam dati i zahvalnost Bogu.

(IIN Preporod)