Razvoj gradova u Bosni i Hercegovini: Karavan-saraji i kasabe

Karavansaraji su bili „srednjovjekovni nazivi za današnja motele“, a  koji su bili smješteni na značajnim putnim raskrsnicama oko kojih su se najčešće razvijali gradovi koji su postajali značajni centri komerca, trgovine i industrije. Ti gostoprimljivi objekti su bili na raspolaganju svim osobama bez obzira na socijalni položaj. Razvoj malog gradića zvanog kasaba ovisio je o prisutnosti muslimanske populacije. Proces islamizacije je bio podstican shodno doseljavanju novopridošlog stanovništva iz ruralnih krajeva, posebno kada se odnosi na zanatlije koji su uselili u gradove radi poreskih privilegija.[1] Postepeno se niže dućan do dućana, a u neposrednoj blizini podiže se istodobno džamija i karavan-saraj za potrebe vojske i putnika, i tako nastaje čaršija zametak budućeg grada. U ta nova naselja sve više pridolazi izokolno seljaštvo, prihvaća se zanata i trgovine i postepeno proširuje grad izgradnjom stambenih i drugih objekata.

[2]

Treba istaknuti da je naziv kasaba označavao stepen u klasifikaciji naselja i ujedno predstavlja pravni termin. Da bi jedno naselje dobilo naziv kasabe bilo je potrebno da se ispune neki izvjesni uvjeti tj. da se dostigne određeni stepen razvitka. Da bi jedno naselje dobilo naziv kasaba bilo je potrebno ispunjenje nekoliko minimalnih uslova: 1) stalno naseljeno muslimanskim stanovništvom 2) najmanje jedna džamija u kojoj se obavljalo pet dnevnih namaza.[3]

 ZAKLJUČAK

Na kraju možemo istaći da je razvoj grada donosio nove promjene za sociološke, kulturne i privredne segmente. Nova kultura doprinijela je novom razvoju i novim vidicima koji su donešeni sa Osmanskim carstvom. Kasabe su bile preteče novih gradova, a njihov cilj bio je državno utemeljenje i jačanje uprave. Svaki grad je imao svoju ulogu, koja se pretežno bazirala na jačanju vojnih utvrda, pripremanju vojske za daljnje pohode jer osmansko carstvo svoj vrhunac dostiže upravo u ovom stoljeću.

Za svaki grad je potreban jedan proces razvoja koji je trajao i po nekoliko desetina godina, jer nove promjene dale su nove izazove za domaće stanovništvo. Vjera je također odigrala veliku ulogu jer razvoj gradskih područja, vezao se za vjerske objekte (džamije,tekije) podsjećajući na razvoj grada oko središta okupljanja muslimana.