Nova kategorizacija džemata – zahtjevi mjesta i vremena

***

Danas se kategoriziranje džemata ne vrši na centralnom nivou ni po jednom kriteriju, već to rade, za svoje potrebe medžlisi svojim normativnim aktima. Medžlisi vrše kategorizaciju džemata primarno radi određivanja složenosti poslova na pojedinim radnim mjestima, odnosno radi utvrđivanja koeficijenata za obračun plate. Medžlisi, najčešće, pored razvrstavanja džemata po broju domaćinstava ili članova, uzimaju u obzir i druge kriterije kako bi utvrdili koeficijent složenosti i utvrdili što pravedniju osnovu za obračun plate.

Potreba za kategorizacijom javila se paralelno s potrebom reformiranja školovanja imama i utvrđivanjem kategorizacije zanimanja. Doneseni su akti: Standard kvalifikacija i Standard zanimanja.

U Standardu kvalifikacija, dio koji se odnosi na obrazovanje imama, propisano je:

Obrazovanje imama u Islamskoj zajednici u Bosni i Hercegovini, počevši od akademske 2026/2027. godine, odvija se u sljedeća četiri stepena:

• Prvi stepen – završena jedna od medresa Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini i višemjesečni seminar za imame - imam
• Drugi stepen – završena jedna od medresa Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini i stručni trosemestralni imamski studij na Fakultetu islamskih nauka Univerziteta u Sarajevu – imam muallim
• Treći stepen – završena jedna od medresa Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini i dodiplomski četverogodišnji studij na Fakultetu islamskih nauka Univerziteta u Sarajevu – imam, hatib i muallim
• Četvrti stepen – završen Studijski program Master islamskih studija na Fakultetu islamskih nauka Univerziteta u Sarajevu – imam muderris

U Standardu zanimanja, imamska zanimanja su definirana na sljedeći način:

• Imam: Nivo 4 KOBiH - Diploma o završenoj medresi priznatoj od Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini i višemjesečni stručni seminar.
• Imam-muallim: Nivo 5 KOBiH – Stručni saradnik za imamet, tj. završen stručni imamski studij (90 ECTS) na Fakultetu islamskih nauka Univerziteta u Sarajevu, uz prethodno završenu medresu priznatu od Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.
• Imam hatib i muallim: Nivo 6 KOBiH (Bachelor islamske teologije, Bachelor imameta, hatabeta i ta'lima, odnosno završen Studijski program islamske teologije ili Studijski program za imame, hatibe i muallime), uz prethodno završenu medresu priznatu od Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.
• Imam-muderris: Nivo 7 KOBiH (Master u islamskim studijama) na Fakultetu islamskih nauka u Sarajevu.

Implementacijom ovih normativa nameće se nužnim izvršiti i novo kategoriziranje džemata, kako bi se stvorile pretpostavke za adekvatno raspoređivanje imama u džemate u kojima će stručna kvalificiranost imama pratiti složenost poslova u džematima.

Prema izrađenom Nacrtu Pravilnika o kategorizaciji džemata, ideja je da se džemati razvrstaju u četiri kategorije:

• Prvu kategoriju čine džemati koji kumulativno ispunjavaju sljedeće primarne kriterije:
• Broj domaćinstava preko 400, od čega najmanje 2/3 izmiruje članarinu.
• Broj upisanih polaznika mektepske pouke preko 70%, od ukupnog broja djece osnovnoškolskog uzrasta u džematu, evidentiranih kroz sistem članarine u džematu.
• Infrastruktura koja ispunjava uvjete za realizaciju aktivnosti iz stava (1) i (2) ovog člana, a u skladu s Pravilnikom o građenju, rekonstrukciji i popravci objekata

      Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.

• Pored primarnih kriterija iz stava (1) ovog člana, za prvu kategoriju potrebno je da džemati ispunjavaju i najmanje jedan od sljedećih sekundarnih kriterija:
• Aktivnost džemata (edukativni sadržaji, socijalna briga, ukupljeni zekat i sadekatul-fitr u odnosu na potencijal džemata i dr.),
• Aktivna Mreža mladih (najmanje osam aktivnosti tokom godine),
• Aktivnosti iz nadležnosti Odjela za brak i porodicu (najmanje osam aktivnosti tokom godine),

• Drugu kategoriju čine džemati koji ispunjavaju sljedeće kriterije:
• Broj domaćinstava od 301 do 400, od čega najmanje 2/3 izmiruje članarinu,
• Broj upisanih polaznika mektepske pouke preko 60% od ukupnog broja djece školskog uzrasta u džematu.
• Infrastruktura koja ispunjava uvjete za realizaciju aktivnosti iz stava (1) i (2) ovog člana, a u skladu s Pravilnikom o građenju, rekonstrukciji i popravci objekata

      Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.

• Pored primarnih kriterija iz stava (1) ovog člana, za drugu kategoriju potrebno je da džemati ispunjavaju i najmanje jedan od sljedećih sekundarnih kriterija:
• Aktivnost džemata (edukativni sadržaji, ukupljeni zekat i sadekatul-fitr u odnosu na potencijal džemata i dr.),
• Aktivna Mreža mladih (najmanje pet aktivnosti tokom godine),
• Aktivnosti iz nadležnosti Odjela za brak i porodicu (najmanje pet aktivnosti tokom godine);

• Treću kategoriju čine džemati koji ispunjavaju sljedeće kriterije:
• Broj domaćinstava od 200 do 300, od čega najmanje 2/3 izmiruje članarinu,
• Broj upisanih polaznika mektepske pouke preko 50%, od ukupnog broja djece školskog uzrasta u džematu,
• Infrastruktura koja ispunjava uvjete za realizaciju aktivnosti iz stava (1) i (2) ovog člana, a u skladu s Pravilnikom o građenju, rekonstrukciji i popravci objekata

Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.

• Pored primarnih kriterija iz stava (1) ovog člana, za treću kategoriju potrebno je da džemati ispunjavaju i najmanje jedan od sljedećih sekundarnih kriterija:
• Aktivnost džemata (edukativni sadržaji, ukupljeni zekat i sadekatul-fitr u odnosu na potencijal džemata i dr.),
• Aktivna Mreža mladih (najmanje tri aktivnosti tokom godine),
• Aktivnosti iz nadležnosti Odjela za brak i porodicu (najmanje tri aktivnosti tokom godine).

Četvrtu kategoriju čine džemati koji ne ispunjavaju uvjete za jednu od prethodne tri kategorije, ali postoji potreba za organiziranjem vjerskog života (tradicija džemata, povratnički džemati i sl.)

Ovakav koncept kategoriziranja džemata je upućen u javnu raspravu i vidjet ćemo u kojoj mjeri može izdržati stav javnosti Islamske zajednice, prije svega imama. Moguće je da budu zatražena dodatna pojašnjenja ili preformulacije budući da sadrži i varijabilne kriterije koji su podložni čak i subjektivizmu u njihovoj realizaciji.

U normativnom smislu kategoriziranje džemata mora imati svoju svrhu. Ne vrši se normiranje oblasti bez svrhe, a i tamo gdje postoji određena svrha, mora postojati oprez da se ne zapadne u zamku proliferacije pravnih propisa.

Šta bi mogla biti svrha normiranja kategorizacije džemata?

S jedne strane, većina prethodno pobrojanih kriterija za kategoriziranje džemata ima, primarno statističku ili evidencionu svrhu. Navedeno predstavlja osnovu za neposredni uvid, praćenje tendencija, planiranje i artikuliranje politika Zajednice naspram onoga što te evidencije i statistike pokazuju.

S druge strane, kategoriziranje džemata može biti nužno radi uređenja određenih statusnih pitanja, kao i podizanja i ujednačavanja standarda u funkcioniranju Zajednice na cijelom njenom području.

U vremenu kada se ponovo preispituje obrazovni status imama, odnosno pristupa reformi obrazovanja imama te kada se uvode novi standardi zanimanja i standardi kvalifikacija, a posebno kada se uvode nova imamska zanimanja, očito je neophodno pristupiti i kategorizaciji džemata.

Svoje opravdanje će imati isključivo kao segment sistemskog unapređenja organizacije vjerskog života u džematima i unapređenja položaja imama i uvjeta u kojima obnašaju svoju službu i imamsku misiju.

(IIN Preporod)