Otvoren Centar za istraživanje islamofobije u Ankari

Pri Univerzitetu Ankara Bilim u Turskoj, 22. maja 2025. godine u Muzeju anadolijskih civilizacija otvoren je Centar za istraživanje islamofobije.

Događaju su prisustvovale brojne zvanice iz Turske i inostranstva, što je potvrdilo njegovu međunarodnu važnost. Prisutnima su se obratili prof. dr. Yavuz Demir, zamjenik ministra vanjskih poslova Republike Turske Burhanettin Duran, predsjednik Uprave za vjerske poslove Republike Turske (Diyanet) prof. dr. Ali Erbaş, ministar kulture i turizma Mehmet Nuri Ersoy te prorektor Univerziteta Ankara Bilim prof. dr. Cem Harun Meydan.

Na poziv rektora Univerziteta prof. dr. Demira, iz Bosne i Hercegovine su prisustvovali profesor Hamza Preljević, koordinator Studijskog odsjeka za političke nauke i međunarodne odnose i direktor Centra za balkanske studije, te profesor Muhidin Mulalić s istog odsjeka na Internacionalnom univerzitetu u Sarajevu (IUS). Oba profesora imenovana su članovima Savjetodavnog odbora novoosnovanog Centra.

Rastuća islamofobija u Evropi i Bosni i Hercegovini

Profesor Preljević istakao je da islamofobija nije ograničena na Evropsku uniju, već se širi cijelim kontinentom.

– Ovaj zabrinjavajući trend jasno ukazuje na hitnu potrebu za sistemskim i naučno utemeljenim odgovorima, zbog čega je osnivanje Centra za istraživanje islamofobije izuzetno pravovremeno i prijeko potrebno – kazao je Preljević.

Govoreći o kontekstu Bosne i Hercegovine, upozorio je da islamofobija poprima sve izraženije oblike, uključujući govor mržnje, diskriminaciju i zločine iz mržnje.

– Ova pojava naročito se produbljuje u kontekstu najdublje političke krize od potpisivanja Dejtonskog sporazuma. Šovinistička retorika koju predvodi Milorad Dodik uključuje napade na islamsku tradiciju i identitet – od protivljenja ezanu do poziva muslimanima da pređu na kršćanstvo. Takav diskurs direktno potkopava međuetnički suživot i demokratske vrijednosti – rekao je Preljević.

Također je naglasio kako trenutna politika i retorika u entitetu Republika Srpska predstavljaju nastavak ideologije mržnje.

– RS je utemeljena na mržnji prema muslimanima, a trenutna politika Milorada Dodika i njemu sličnih – kojih, nažalost, ima mnogo unutar struktura vlasti tog entiteta – predstavlja nastavak te ideologije. I dalje izostaje politička i medijska hrabrost da se to jasno imenuje. Dodik vodi otvoreno islamofobnu politiku. Pojam “musliman” u njegovom diskursu nosi negativnu konotaciju – prikazuje se kao prijetnja, kao nešto čega se treba plašiti ili distancirati – ocijenio je Preljević.

Govoreći o specifičnom bosanskohercegovačkom kontekstu, ukazao je na dodatnu dimenziju islamofobije.

– Islamofobija u BiH ima i specifičnu političku funkciju – instrumentalizira se kako bi se muslimani predstavili kao prijetnja evropskoj sigurnosti, čime se legitimiraju secesionističke težnje i institucionalna diskriminacija, naročito prema povratnicima Bošnjacima u entitetu RS. Paradoksalno je da se islamofobija intenzivira u državi gdje muslimani čine većinu – istakao je Preljević.

Institucionalna islamofobija i sigurnosni izazovi

Profesor Preljević podsjetio je i na Specijalni izvještaj Komisije za slobodu vjere Islamske zajednice, koji dokumentira obrasce institucionalizirane diskriminacije prema Bošnjacima.

– Retorika korištena u političkim raspravama stvorila je atmosferu u kojoj se antimuslimanska mržnja normalizirala. Islamofobija danas predstavlja i sigurnosnu prijetnju – napadi na vjerske objekte, mezarja i povratnike u RS jasan su indikator. Ukoliko se ovakva politika nastavi, može dodatno produbiti nesigurnost, osobito među Bošnjacima tog entiteta – upozorio je Preljević.

Pozvao je nadležne institucije i akademsku zajednicu u BiH da prepoznaju značaj inicijative i podrže uspostavljanje sličnog centra i na domaćem nivou.

– Sistematsko praćenje i analiza oblika islamofobije u bh. kontekstu od suštinskog su značaja za očuvanje društvene kohezije i demokratije – zaključio je Preljević.

Međunarodni kontekst i narativi političke prijetnje

Komentarišući međunarodne izjave koje legitimiraju islamofobne narative, profesor Preljević naveo je nekoliko primjera.

– Izjava mađarskog premijera Viktora Orbana da je “problem kako integrisati dva miliona muslimana iz Bosne i Hercegovine” jasno implicira religijsku pripadnost kao politički izazov. Slično je i s izjavom francuskog predsjednika Macrona o BiH kao “tempiranoj bombi” te komentarima bivše predsjednice Hrvatske Kolinde Grabar-Kitarović o “radikalizaciji islama u BiH” – rekao je Preljević.

Historijska refleksija i odgovornost

Na kraju je naglasio važnost suočavanja s prošlošću i prepoznavanja opasnosti od ponavljanja ranijih obrazaca.

– Tokom 1990-ih, kroz demonizaciju muslimana kao egzistencijalne prijetnje, izvršeni su genocid i brojni zločini. Danas, kada se slična retorika ponovo artikuliše unutar političkih elita entiteta RS, suočeni smo s opasnim oživljavanjem obrazaca koji su prethodili najtežim zločinima u novijoj evropskoj historiji – poručio je Preljević.

(Preporod.info)