Nova faza zatiranja: Brisanje džamija na online mapama

Nakon što je fizičko uništavanje bošnjačke i islamske kulturne baštine u entitetu Republika Srpska tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu devedesetih godina zgrozilo svijet, čini se da danas svjedočimo nastavku tog procesa – ali u digitalnom obliku.

Na udaru je sada digitalna kartografija, konkretno Google Maps, gdje se džamije sistematski prijavljuju i označavaju kao pravoslavne crkve ili srpski spomenici, a u nekim slučajevima se u potpunosti brišu s mape. Na prvi pogled, to se može činiti kao tehnička greška ili sporadičan incident. Međutim, kada se dublje pogleda, uviđa se obrazac koji se podudara s višedecenijskim pokušajima da se poništi bosanska, bošnjačka i islamska prisutnost u ovom dijelu države.

Prema riječima Nedima Botića, koji je porijeklom iz Bosanske Dubice, Gradska džamija u ovom gradu je na Google Mapsu bila označena krstom i prijavljena kao crkva. Botić je primijetio kako su Čaršijska džamija i džamija u naselju Polje, u istom gradu, potpuno izbrisane. Ne postoje. Ne samo da nisu označene kao vjerski objekti već ih sistem uopće ne prepoznaje. Google na upite korisnika, nezvanično, potvrđuje kako ovakvih prijava ima širom manjeg entiteta. Muslimani u Bosanskoj Dubici stalno vraćaju, odnosno ponovo označavaju lokacije, među kojima su i mezarja koja su na meti brisanja.

Ovakvo prekrajanje virtualne stvarnosti nije ništa drugo nego nastavak politike kulturnog čišćenja – koncepta koji ide ruku pod ruku s etničkim čišćenjem. Kao što su fizički objekti uništavani devedesetih, tako se danas brišu s digitalnih mapa, iz svijesti globalnog javnog mnijenja i iz digitalne dokumentacije koja će jednog dana biti jedini tragovi naše prisutnosti.

Ukoliko bismo ovo posmatrali kao izolovane slučajeve, mogli bismo ih pripisati pojedincima ili pogreškama u sistemu. Međutim, s obzirom na kontekst, jasno je da se radi o ideološkom kontinuitetu. Po završetku rata, vlasti u entitetu Republika Srpska nisu stale s negiranjem bosanske državnosti i identiteta. Naprotiv – ona se institucionalizirala kroz obrazovni sistem, kulturne politike, historijsku reviziju i, sada, digitalne platforme.

Promjene naziva gradova (Bosanski Novi u Novi Grad, Bosanska Dubica u Kozarska Dubica itd.), brisanje simbola bošnjačke kulture iz muzejskih zbirki, ignorisanje bošnjačke žrtve i veličanje ratnih zločinaca – sve to je dio jednog istog procesa: da ono što je postojalo – prestane postojati. U svakom smislu.

Današnje digitalno doba donijelo je nove metode starih zločinačkih ideologija. Umjesto buldožera, sada imamo dugme “report”. Umjesto eksploziva, koristimo klikanja. Umjesto fizičkog rušenja, brišemo podatke, prepravljamo nazive, mijenjamo simbole. A ono što Google (i slične platforme) često ne razumiju jeste da za zajednicu koja je već bila meta genocida, i ova vrsta brisanja – boli. To je nastavak iste politike: negacije, izopačavanja, poništavanja.

Google, kao i druge globalne digitalne platforme, mora prepoznati kontekst u kojem operira. Kada se prijavi džamija kao crkva – to nije benigno. To nije “pogrešna kategorizacija”. To je dio sistematskog zatiranja identiteta. Algoritmi ne znaju historiju, ali zato postoje timovi i ljudske ruke koje mogu – i moraju – reagirati.

Bošnjačke institucije, kao i Islamska zajednica, moraju ovome pristupiti organizirano: formiranjem tima za digitalni integritet i mapiranje, lobiranjem kod kompanija poput Googlea te arhiviranjem i dokumentovanjem svih promjena. O tome smo ranije pisali, kada smo vidjeli kakva se prošlost i sadašnjost piše na Wikipediji.

Brisanje džamija s Google Mapsa u entitetu Republika Srpska nije slučajno. Niti je tehnička greška. To je novi oblik starog nasilja – kulturnog i ideološkog. Na ovo se ne može i ne smije šutjeti. Historija nas je naučila da zlo koje se toleriše – postaje norma. A digitalna norma, danas-sutra, može postati službena istina.

Zato je vrijeme za reakciju. Oštru, koordinisanu i dostojanstvenu. Jer identitet nije piksel. On je amanet.

(IIN Preporod)