Svjetski dan umjetnosti: Kako su islamski inovatori inspirisali renesansnog genija?

Piše: Selma Pandžić

Svake godine 15. april obilježava se kao Svjetski dan umjetnosti. Ovaj datum odabran je u čast rođendana Leonarda da Vincija – slikara, kipara, arhitekte i pisca. Općenito ga se smatra jednim od najvećih umjetnika svih vremena, a njegov utjecaj na svijet umjetnosti osjeća se i danas. Smatran je simbolom mira i njegova umjetnost preživjela je "test vremena".

Nakon stoljeća zanemarivanja od strane učenjaka, danas je općeprihvaćeno da su naučnici, umjetnici i filozofi renesansne Evrope crpili inspiraciju i znanje iz djela svojih muslimanskih prethodnika.

Ovi pioniri, ne samo da su oblikovali temelje zapadnih klasičnih ideja i izuma već su i sami ostvarili niz revolucionarnih otkrića.

Islamsko zlatno doba igralo je ključnu ulogu u oblikovanju evropske renesanse, mnoge ideje, otkrića i tehnike iz islamskog svijeta prenesene su na Zapad putem trgovine i prevođenja arapskih tekstova na latinski.

Al-Džazari i Leonardo da Vinci predstavljaju dva najistaknutija izumitelja svojih epoha, islamskog zlatnog doba  i evropske renesanse. Njihovi brilijantni umovi oblikovali su područje mehanike, uređaja na vodeni pogon, oni su ostavili neizbrisiv trag u historiji inžinjerstva i umjetnosti.

Postavlja se pitanje da li je Da Vinci, direktno ili indirektno, bio pod utjecajem Al-Džazarijevog rada? Da li postoje paralele između alata i metoda koje su koristili u svojim izumima?

Ismail Al-Džazari bio je izumitelj i umjetnik iz 12./13. stoljeća. Njegov rad ne samo da je postavio temelje za modernu inžinjersku i hidrauličku tehnologiju, već je i sačuvan kroz detaljno dokumentovane i umjetnički oslikane rukopise.

Kao glavni inžinjer na dvoru Artukida u Diyarbakiru, u mezopotamskoj regiji Džazira, Al-Džazari je pred kraj svog života,  1206. godine, završio djelo u kojem je dokumentovao 100 inovativnih i lijepo ilustriranih uređaja. Al-Džazari živio je u periodu kada je islamski svijet bio na vrhuncu intelektualnog i kulturnog razvoja, donoseći revolucionarne inovacije u nauci, umjetnosti i filozofiji.

Leonardove bilježnice nude niz indikacija o utjecaju muslimanskih naučnika na njegovo razmišljanje.

Njegove studije o geometrijskim proporcijama odražavaju rad Sabita ibn Qurre, istraživanja o optici naslanjaju se na istraživanja Alhazena, a njegova matematička razmatranja sadrže elemente Al-Kindijevih analiza.

Još direktnije, u svojim anatomskim istraživanjima Leonardo se oslanja na Ibn Sinu, a jedna od njegovih skica čak prikazuje lik bliskoistočnog učenjaka.

Leonardo je težio pokroviteljstvu muslimanskih vladara, uključujući osmanskog sultana Bajazida II, kojem je ponudio inovativne projekte, poput grandioznog mosta za povezivanje Evrope i Azije.

Njegova fascinacija naučnim dostignućima islamskog svijeta samo potvrđuje činjenicu da je bio upoznat  s radom velikih muslimanskih izumitelja i inženjera.

Metode inovatora poput Abbasa Ibn Firnasa, koji je prvi pokušao da leti, knjiga o mehaničkim izumima braće Musa, bile su poznate među renesansnim učenjacima. Stoga, sasvim je zamislivo da je Leonardo bio zadivljen i inspirisan radom srodnog uma poput Al-Džazarija.

Leonardova strast za vizualizacijom dizajna i naučnih koncepata odražava duh Al-Džazarijevih ilustriranih rukopisa, obojica su sanjali kroz svoje crteže, pomjerajući granice ljudske kreativnosti.

Bez obzira na to što većina Leonardovih projekata nije doživjela realizaciju, njihova svrha nije bila samo u praktičnoj primjeni već u nadahnuću budućih generacija inovatora. Upravo je taj neustrašivi instinkt kreativnog istraživanja ono što povezuje najveće umove u historiji.

(Preporod.info)