Susjedi kreću u preispitivanja krivičnih postupaka: Crna Gora ponovo pokreće istrage za ratne zločine

Specijalno tužilaštvo ponovo fromiralo predmete za zločine u Morinju, Bukovici i Kaluđerskom lazu pored Rožaja, kao i za deportaciju bosanskih izbjeglica iz Herceg Novog.

Crna Gora ponovo pokreće krivične postupke za ratne zločine počinjene na svojoj teritoriji. U Specijalnom državnom tužilaštvu ponovo su fromirani predmeti za zločine u Morinju, Bukovici i Kaluđerskom lazu pored Rožaja, kao i za deportaciju bosanskih izbjeglica iz Herceg Novog u Karadžićevu paradržavu. Tako stoji u saopštenju kojeg je ovo tužilaštvo izdalo 4. februara 2025.

U saopštenju se dalje navodi da su u novoformiranim predmetima obrazovani i specijalni istražni timovi, „koji će, između ostalog, vršiti analizu ranije formiranih krivičnih predmeta povodom istih događaja u kojima su krivični postupci pravosnažno završeni, uz obavezu da pribavljaju i nove dokaze, ali i da vrše pretragu baze podataka Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove.“ Formiranjem ovih predmeta Specijalno tužilaštvo Crne Gore, kako se navodi u saopštenju, započelo je sa ispunjavanjem obaveza iz Strategije za istraživanje ratnih zločina 2024-2027.

Optužbe za deportaciju bosanskih izbjeglica 1992. godine iz Crne Gore u Karadžićevu paradržavu pred Višim sudom u Podgorici oslobođena su dvojica bivših pomoćnika ministra unutrašnjih poslova Crne Gore, trojica bivših rukovodioca u Službi državne bezbjednosti i četvorica bivših rukovodilaca u MUP-u Crne Gore. Boško Bojović kao pomoćnik ministra unutrašnjih poslova RCG za SDB, Milisav Marković kao pomoćnik ministra unutrašnjih poslova RCG za SJB, Radoje Radunović kao načelnik Sektora za poslove SDB-a u Herceg Novom, Duško Bakrač kao operativni radnik Sektora za poslove SDB-a u Herceg Novom, Božidar Stojović kao rukovodilac Sektora za poslove SDB-a u Ulcinju, Milorad Ivanović kao načelnik Centra bezbjednosti Herceg Novi, Milorad Šljivančanin kao komandir Stanice milicije u Herceg Novom, Branko Bujić kao načelnik Centra bezbjednosti Bar i Sreten Glendžo kao načelnik Odjeljenja bezbjednosti Ulcinj, oslobođeni su optužbe da su u maju i junu 1992. najmanje 66 civila bošnjačke nacionalnosti izbjeglih iz BiH nezakonito uhapsili i isporučili VRS-u, koja ih je likvidirala, a samo 12 ih je preživjelo koncentracione logore.

Najveći broj uhapšenih izbjeglica doveden je u Centar bezbjednosti Herceg Novi, koji je služio kao sabirni centar. Odatle su 25. i 27. maja 1992. godoine deportovani u KPD Foča. Oni koji su potovareni u autobus 27. maja najvjerovatnije su odmah i ubijeni i bačeni u Drinu. U optužnici je stajalo da su optuženi izvršavali naredbu ministra unutrašnjih poslova Pavla Bulatovića koji je preminuo.

Prvostepenom presudom iz marta 2011. oslobođeni su jer „nisu pripadali ni jednim oružanim snagama u sukobu“. Ova presuda je ukinuta 17. februara 2012.godine, a Apelacioni sud je najviše problematizovao konstataciju da je SRJ bila u oružanom sukobu sa Vladom BiH. U presudi nakon ponovljenog suđenja 22. novembra 2012. ova kvalifikacija je povučena i optuženi su opet oslobođeni. Apelacioni sud je 3. juna 2013. godine potvrdio oslobađajuću presudu.

Vlada Crne Gore je prije početka ovog suđenja prihvatila krivicu i u decembru 2008., nakon parnica koje su pred sudovima trajale skoro četiri godine, postigla nagodbu sa 193 člana porodica žrtava te im isplatila 4.135.000 eura oštete zbog nezakonitih radnji crnogorske policije. Nakon suđenja Tea Gorjanc Prelević, direktorica nevladine organizacije „Akcija za ljudska prava“, u ime šest majki, supruga i sestara žrtava, podnijela je žalbu Evropskum sudu za ljudska prava u Strazburu optuživši Crnu Goru da „nije obezbijedila krivičnu pravdu u ovom slučaju i poštovala ljudsko pravo na život i zabranu mučenja“.

Evropski sud za ljudska prava je konačno 6. aprila 2023. donio odluku u slučaju poznatom kao „Krdžalija i drugi protiv Crne Gore“ i odbacio žalbu oštećenih. Glavni razlog takve odluke očitovan je u činjenici da je „postignuto i izvršeno poravnanje, po kojem su isplaćena 193 tužioca u 42 sudska predmeta po osnovu materijalne i nematerijalne odštete“, kako to u svom saopštenju navodi Valentina Pavličić, zastupnica Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava. „Takav odnos prema žrtvama predstavlja jedinstven i pozitivan primjer materijalne odštete na teritoriji bivše SFRJ,“ dodaje u svom saopštenju Valentina Pavličić.
Podnosioci žalbe su nezadovoljni ovom odlukom.

U njihovo ime Tea Gorjanc Prelević je za crnogorske „Vijesti“ kazala: „Ispostavilo se da, ako izbjeglice kao taoce izručite njhovim neprijateljima u drugoj državi, koji ih onda ubiju, to opet ne znači da ste im ‘namjerno’ ugrozili život, pa nemorate ni da sprovodite djelotvornu istragu.“

U saopštenju Akcije za ljudska prava kaže se da se u slučaju „Krdžalija i drugi protiv Crne Gore“ ispostavilo da država isplatom naknade štete može „otkupiti“ krivičnu odgovornost svojih službenika, samo ako uz to izrežira krivični postupak protiv njih, koji se završi oslobađajućom presudom, iako je ta presuda protivna standardima međunarodnog humanitarnog prava.

Za ratne zločine u selima na području Bukovice u opštini Pljevlja nad civlima bošnjačke nacionalnosti i u Klauđerskom lazu pored Rožaja protiv civila albanske nacionalnosti suđeno je pred Višim sudom u Bijelom Polju. Oba suđenja završila su oslobađajućim presudama. Oslobođeni su Radmilo Đuković, Radiša Đuković, Slobodan Cvetković, Milorad Brković, Đorđije Gogić, Slaviša Svrkota i Radoman Šubarić. Braća Đuković, Cvetković, Brković i Gogić oslobođeni su optužbe koja ih teretila da su, kao pripadnici rezervnog sastava Vojske Jugoslavije, a Svrkota i Šubarić kao pripadnici rezervog sastava MUP-a Crne Gore, u periodu od 1992. do 1995. učestvovali u mučenju, pljački, maltretiranju i zlostavljanju bošnjačkog stanovništva u 37 sela na području Bukovice, uz izgovor da traže nelegalno oružje.

Prvostepena oslobađajuća presuda ukinuta je u junu 2011. godine i postupak vraćen na ponovno suđenje. U ponovljenom postupku opet je donešena oslobađajuća presuda koju je Apelaciono vijeće potvrdilo 22. marta 2012. Sudski postupak je trajao od 19. aprila 2019. do 21. januara 2013.

U drugom postupku oslobođeni su Predrag Strugar, Momčilo Bajraktarović, Petar Labudović, Aco Knežević, Branislav Radić, Boro Novaković, Miro Bojović i Radomir Đurašković. Oslobođeni su optužbe koja ih je teretila da su, Strugar kao komandant I bataljona III motorizovane brigade Podgoričkog korpusa II armije VJ, Bajraktarović kao komandir III čete I bataljona, Labudović kao komandir I voda III čete I bataljona, Knežević kao zamjenik komandira III čete I bataljona, te Radić, Novaković, Bojović i Đurašković kao pirpadnici rezervnog sastava III čete I bataljona, 18. aprila 1999. u Kaluđerskom lazu pored Rožaja nečovječno postupali prema civilima albanske nacionalnosti, a Predrag Strugar da je od 18. aprila do 21. maja 1999., na području opštine Rožaje, koja je bila u zoni njegove odgovornosti, naredio ubistva civila albanske nacionalnosti koji su zbog ratnih dejstava sa Kosova bježali u Crnu Goru. Sudski proces otpočeo 30. jula 2008., a presuda potvrđena 8. decembra 2014.

Za ratne zločine počinjene u logoru u Morinju Pred Višim sudom u Podgorici osuđena su četvorica pripadnika JNA, a dvojica su oslobođena. Osuđeni su Ivo Gojnić na dvije, Špiro Lučić na tri, Ivo Menzalin na četiri i Boro Gligić na tri godine zatvora. Ivo Gojnić kao rezervni oficir zadužen za administrativne i intedantske poslove, Špiro Lučić kao rezervni policajac, Ivan Menzalin kao kuhar i Boro Gligić kao stražar, počinili su ratni zločin protiv civila hrvatske nacionalnosti dovedenih sa dubrovačkog područja i zatočenih u logoru Morinj u Crnoj Gori od 3. oktobar 1991. do 18. augusta 1992. godine.

S njima su bili optuženi i Mladen Govedarica, načelnik službe bezbjednosti Komande pozadinske mornaričke baze, i Zlatko Tarle, inspektor, ali su oni oslobođeni, i kao oštetu za provedenih 21 mjesec u pritvoru Govedarica će dobiti 63.000, a Tarle za 20 mjeseci 60.000 eura. Sudski postupak vođen je od 15. augusta 2008. do 27. februara 2014. U izvještaju Državnog odvjetništva Republike Hrvatske iz 2020. stoji da je Crna Gora na osnovu ove presude isplatila oštete bivšim logorašima, te da ŽDORH u Splitu još uvijek vodi istragu protiv trojice osumnjičenih.

Do sada je u Crnoj Gori za ratne zločine završeno osam suđenja. Četiri su završena osuđujućim, a četiri oslobađajućim presudama. Osuđeno je 11 osoba na 121 godinu i 8 mjeseci zatvora. Oslobođeno je 26 optuženih. Jedno suđenje jednom optuženom je u toku.

Završena su dva suđenja pripadnicima VRS-a, oba osuđujućim presudama. Osuđena su šestorica na 95 godina i 8 mjeseci zatvora zatvora. Nebojša Ranisavljević je pred Višim sudom u Bijelom Polju pravosnažno osuđen na 15 godina zbog učešća u mučenju i ubistvu 20 civila skinutih sa brzog voza Beograd – Bar na stanici Štrpci. Janko Janjić, Zoran Vuković, Radomir Kovač i Zoran Simović su pred Višim sudom u Podgorici pravosnažno osuđeni na po 20 godina, a Vidoje Golubić na 8 mjeseci za ubistvo porodice Klapuh iz Foče, Hasana i Feride i njihove kćerke Sene, u Plužinama u Crnoj Gori 6. jula 1992.

Pred Višim sudom u Podgorici osuđen je i jedan pripadnik Vojske Jugoslavije za ratni zločin na Kosovu. Vlado Zmajević je osuđen na 14 godina zatvora jer je, kao pripadnik III pješadijskog bataljona 175. motorizovane brigade VJ, 30. marta 1999., kao dobrovoljac, učestvovao u ubistvu civilnih građana albanske nacionalanosti i pljački njihove imovine u selu Žegra pored Gnjilana. Presuda od 5. juna 2019. potvrđena je 12. decembra 2019. godine.

Trenutno u Crnoj Gori traje samo jedno suđenje za ratne zločine. Pred Višim sudom u Podgorici sudi se Slobodanu Ćurčiću (Pekoviću) za ratne zločine na području opštine Foča. Optužnica ga tereti da je tokom napada na selo Hum ubio dvoje civila bošnjačke nacionalnosti te da je silovao jednu ženu.

Prošle godine Specijalno državno tužilaštvo Crne Gore podiglo je optužnicu protiv Zorana Gašovića. Optužnica ga tereti da je, kao pripadnik MUP-a RS-a, u Hadžićima pored Sarajeva „učestvovao u ubistvima, porobljavanju, prisilnom preseljenju, mučenju i proganjanju na vjerskoj i nacionalnoj osnovi, protupravnim ztavaranjima civila i drugim sličnim nehumanim postupcima“.

(Preporod.info)