Povratak teokratskih ideja na prostoru Srbije i RS-a

Piše: Elvedin Subašić

Deklaracijom odnosno planovima za budućnost Srbija i RS otvoreno spajaju vjeru i državu, odnosno kreiraju jednu savremenu i sofisticiranu verziju teokratije na zamišljenom prostoru "Velike Srbije" koja tako ima dva lica: jedno prema Evropi - koje podržava sekularizam i savremene koncepte uređenja društva i države te jedno prema Balkanu odnosno za "Veliku Srbiju" - koje mrzi tu savremenost i želi teokratsku dežuru nad zemišljenom teritorijom

U ovom nastavku osvrta na Deklaraciju Svesrpskog sabora, čiji je integralni tekst dostupan na internetu, istaknut će se određene tačke koje ostaju na margini našeg interesovanja, a itekako zadiru u državnost Bosne i Hercegovine s ciljem osnaživanja ideje o teritoriji koja bi bila u sastavu "Velike Srbije".

Dejtonski sporazum potpisan na presumpciji nesretnog sukoba u regiji, ali mi sada imamo dokazani karakter rata

Svesrpski sabor konstatuje da bi Republika Srbija, u skladu sa statusom potpisnika Dejtonskog mirovnog sporazuma i sa ovlašćenjima koje je dobila od Republike Srpske Sporazumom od 29. augusta 1995. godine, trebalo da internacionalizuje problem urušavanja Dejtonskog mirovnog sporazuma sa zahtjevom da se isti primjenjuje u obliku u kojem je i potpisan od strane svih. (Tačka 19) Svesrpski sabor konstatuje da je Republika Srpska zadovoljna visokim stepenom autonomije definisanim Dejtonskim mirovnim sporazumom, stoga insistiramo na suštinskom i formalnom provođenju Dejtonskog mirovnog sporazuma, kao međunarodnog ugovora koji se ne može jednostrano ili putem intervencionizma mijenjati. Svesrpski sabor smatra da Republika Srpska može u mjeri u kojoj ocijeni kao cjelishodno da aktivira sve nadležnosti koje su prema Dejtonskom mirovnom sporazumu predviđene kao nadležnosti entiteta. (Tačka 23) Svesrpski sabor osuđuje svako nepoštovanje i kršenje Dejtonskog mirovnog sporazuma i demokratskih procedura u BiH, nametanje zakona, preglasavanje konstitutivnih naroda, prenos nadležnosti s entitetskog nivoa na centralni nivo, kršenje ljudskih prava i sloboda, te garantovanih prava srpskog konstitutivnog naroda na slobodno i samostalno odlučivanje i djelovanje unutar dejtonske BiH. (Tačka 24)

"Ono što trebamo imati na umu jeste i to da je Dejtonski sporazum potpisan na presumpciji nesretnog sukoba u regiji, ali mi sada imamo dokazani karakter rata. Dokazana je dvostruka agresija na Republiku Bosnu i Hercegovinu i ta činjenica ne može podržavati ono što nam je ponuđeno i potpisano u Dejtonu kao budući model življenja. Pitanje trajnog rješavanja statusa državne imovine na dejtonskom modelu u najmanju ruku je licemjerno, jer ako dejtonski konstrukt ne može izdržati činjenicu karaktera rata, kada to više nije nesretni sukob u regiji, jer treba u preambuli promijeniti u “dvostruka agresija”, onda je Dejton nešto drugo ako mu je osnovni cilj reintegracija društva i države. Dejton nije postigao svoj primarni cilj: reintegraciju. Postoje strane koje opstruiraju njegovo provođenje. Te političke stranke, da ih ne imenujem, opstruiraju reintegraciju društva, a šta je država nego društvo na teritoriji. Aneks 7 je opstruiran, nije postigao ciljani rezultat, jer dokazani karakter rata podrazumijeva prije svega povratak ljudi...", kazao je za Preporod Muharem Cero, bivši član Komisije za državnu imovinu. Naime, dok se u Deklaraciji poziva na ulogu Srbije u sprovedbi Dejtonskog sporazuma, na što na izvjestan način računa i međunarodna zajednica u cilju očuvanja mira, ne treba zaboraviti, zapravo potrebno je konačno u javni diskurs predstaviti jednu važnu činjenicu: o ulozi Srbije se nije znala istina prije potpisivanja i nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, odnosno kasnije se dokazalo da je učestvovala u agresiji na Bosnu i Hercegovinu. To potvrđuju međunarodne presude koje su dokazale agresorsku ulogu Srbije, od osnivanja, koordiniranja i plaćanja Vojske RS-a do opće političke i vojne kontrole nad RS-om između 1992. do 1995. godine.

Srbija će raditi na "internacionalizaciji" pitanja koja se odnose na BiH, ali je nužno isticati činjenicu da Dejtonski sporazum, kao i uloga Srbije, ima potpuno drugi karakter nego se to danas predstavlja - kao svršen čin. U pravnom smislu ovako postavljene stvari izgledaju tako kao da bi bilo normalno u nekom slučaju da je svjedok ubistva, čije je saučesništvo u ubistvu kasnije u toku istraživanja ubistva otkriveno i dokazano, relevantan za to šta će sud i društvo raditi sa žrtvom ili njenim potomstvom. Drugim riječima, saučesnik u ubistvu objašnjava razloge ubistva i šta bi trebalo raditi.

Rusija ostaje majka

Svesrpski sabor konstatuje da srpski narod, Republika Srbija i Republika Srpska treba da ujedinjeno očuvaju istorijska prijateljstva sa dokazanim prijateljima, ali i da grade nova savezništva. (Tačka 26)

Svesrpski sabor podržava politiku vojne neutralnosti Republike Srbije u odnosu na sve postojeće vojne saveze, a sa takvim političkim opredjeljenjem potpuno je saglasna Republika Srpska, koja će se boriti za očuvanje vojne neutralnosti u BiH. Svesrpski sabor podržava saradnju bezbjednosnog sistema Republike Srbije i Republike Srpske u smislu zakonodavstva, razmjene informacija, zajedničkih obuka i vježbi, a s ciljem postizanja i očuvanja mira i stabilnosti. (Tačka 28)

Kao i u vrijeme agresije na Bosnu tako i danas RS će raditi ono što joj se kaže iz Beograda i odveć je poznat stav Srbije prema NATO savezu. Politički režimi Srbije još uvijek obilježavaju NATO bombardiranje Beograda devedesetih godina kao tragediju i govore o posljedicama tog napada, ali je nemoguće čuti u javnom prostoru Srbije da iko postavi pitanje šta su uzroci koji su doveli do bombardiranja. Taj režimski odnos prema prošlosti odražava se i u Deklaraciji i koliko god Srbija govorila o evropskom putu, ona će ostati vazal Rusije i ruskih političkih interesa koji su izgrađeni na želji pokoravanja svijeta, kako je to napisao Admir Mulaosmanović analizirajući povijesni odnos Srbije i Rusije: "Mali narodi su skloni razviti dosadne etnocentrične, ali nažalost pogubne imperijalizme posebno kada iza njih stoji historija služenja značajnijoj i većoj naciji, određenoj uspješnoj kulturi i civilizaciji. Moć i snaga ostvarena kroz služenje drugome i snažnijem transponira se u sliku vlastitog značaja, vlastite snage i supremacije... Rusija kao višestoljetni veliki takmac na međunarodnoj sceni, kao uostalom i drugi takmaci, mora imati uporišne tačke u onim dijelovima svijeta koje ne kontroliše direktno. U slučaju Balkana, pokazalo se, Srbija je bila najozbiljniji pretendent na poziciju strateškog partnera i saveznika".

Navode Moldavije o ruskom obučavanju moldavskih separatista na teritoriji Bosne još uvijek odbijaju priznati valsti u manjem entitetu, a mediji su, pozivajući se na izvore iz sigurnosnih struktura, navodili kako je identificirano najmanje sedam Rusa koji su u okolini Banje Luke sredinom godine provodili obuku Moldavaca. U studiji o ruskom utjecaju na Bosnu "Između kontinuiteta i promjena: Ruski uticaj i bezbjednosni izazovi na Zapadnom Balkanu od potpune ruske invazije na Ukrajinu", koju je uredila Jeta Loshaj navode se svi ekonomski, politički i drugi načni utjecaja Rusije na Balkan pa tako i na Bosnu. U studiji, između ostaloga, se navodi: "Putem niskobudžetnih akata Rusija nastoji da spreči Bosnu da usvoji koherentnu spoljnu politiku. To je najbolje oslikano time kako je Igor Kalbukhov, ruski ambasador u Bosni, reagovao na mogućnost ulaska Bosne u NATO: ‘Ako Bosna odluči da bude član bilo kog saveza, to je unutrašnja stvar. Naš odgovor je druga stvar. Primer Ukrajine pokazuje šta očekujemo. Ako bude bilo kakve pretnje, odgovorit ćemo’, rekao je Kalbukhov u intervjuu u martu 2022. godine."

To što se u Deklaraciji poziva na saradnju bezbjednosnog sistema Republike Srbije i Republike srpske u smislu zakonodavstva, razmjene informacija, zajedničkih obuka i vježbi je nešto što se već realizira i realizirat će se u cilju jedinstvenog vojno-političkog odnosa prema teritoriji. Zadnji primjer, pored skorašnje Dodikove jasno izražene želje da se šalju vojnici iz RS-a u Srbiju na obuku ili učešća vojnika iz Srbije u svečanostima RS-a, u vezi s nabavkom helikoptera za Oružane snage BiH pokazuje da se Ministarstvo odbrane BiH ne smije jačati, jer je promijenjeno i naglašeno da će se nabaviti nenaoružani helikopteri.

Religijsko-ideološki koncept

Svesrpski sabor pozdravlja odluku Republike Srbije i Republike Srpske da ujedinjeno obilježavaju 15. septembar kao Dan srpskog jedinstva, slobode i nacionalne zastave u znak sjećanja na proboj Solunskog fronta u Prvom svjetskom ratu, kao i da je Sretenje, 15. februar, Dan državnosti Republike Srbije i Dan državnosti Republike Srpske koji treba ujedinjeno i zajednički proslavljati. Svesrpski sabor očekuje da Republika Srpska nastavi da obeležava 9. januar kao Dan nastanka Republike Srpske i krsnu slavu. (Tačka 29)

U nadnaslovu ovog teksta stoji da je Deklaracija i religijski dokument, odnosno ne samo što su u njegovom pisanju učestvovala i vjerska lica i što je poseban fokus stavljan na ulogu Srpske pravoslavne crkve u nacionalnim pitanjima, već i zbog toga što se Deklaracijom odnosno nacionalnim programima i planovima otvoreno i jasno spaja vjera i država, odnosno kreira jedna savremena i sofisticirana verzija teokratije na zamišljenom prostoru „Velike Srbije“koja onda tako ima dva lica: jedno prema Evropi - koje podržava sekularizam i savremene koncepte uređenja društva i države te jedno prema Balkanu odnosno za "Veliku Srbiju" - koje mrzi tu savremenost i želi teokratsku dežuru nad zemišljenom teritorijom. Neki bi to zvali povratak u prošlost, pitanje je da li je ta "prošlost" ikada iščezla, uzimajući u obzir i religijsku komponentu u agresiji na BiH. Tomislav Marković u svom tekstu "Povratak u srednji vek: Teokratija, idealno uređenje za Srbiju" piše: "Povratak kroz vreme je, naravno, nemoguć, ali probaj to da objasniš onima kojima je u opisu radnog mesta da veruju u nemoguće stvari. Pogotovo kad ih u nadi da će se vremenska strela obrnuti u suprotnom smeru podržavaju vrhovni autoriteti poput vladike Nikolaja Velimirovića i arhimandrita Justina Popovića, koji su proglašeni svetiteljima. Najuticajniji arhijereji novijeg doba poput Atanasija Jevtića i Amfilohija Radovića bili su listom justinovci, savremenici i učenici Justina Popovića. Od njega su preuzeli neke ključne ideje i proširili ih diljem vernog naroda .... ‘Za Justina je Evropa zlo, evropska civilizacija i kultura smrad, i svi su otpadnici osim nas Srba pravoslavaca’, pisao je umni Mirko Đorđević."

Potpuno je jasno zašto se vlasti u Srbiji i u RS-u drže teokratskih postulata. U Crnoj Gori promjene nije napravila nacionalistička propagadna, fizički neredi i dobro plaćeni lobiji, već Crkva. Ona je nedavno „spasila Srbiju u Crnoj Gori“mijenjajući kurs Crne Gore s evropskog i civilizacijskog puta ka srednjem vijeku. Na ovaj način je to opisao predsjednik crnogorskog Centra za monitoring i istraživanje Zlatko Vujović: "Sadašnja vladajuća većina ima jasno iskazanu namjeru da mijenja sadašnji koncept crnogorske države iz građanskog društva, koje se zasniva na uvažavanju multikonfesionalne i multinacionalne strukture. SPC želi da svoj ideološko teokratski model nametne kompletnom društvu... Postupanja Vlade, ali i vlasti na nižim nivoima, pokazuje da SPC ima punu kontrolu nad procesom odlučivanja u svakom pitanju koje je za nju od značaja. Djelovanje SPC u Crnoj Gori je usklađeno sa stavovima zvaničnog Beograda, što ne isključuje dvorske igre moći unutar ovoga bloka. Ova situacija će biti značajno jasnija nakon što Sabor SPC obavi izbor novog patrijarha, odnosno mitropolita SPC u Crnoj Gori. Onda će se znati da li je Vučić uspio da u potpunosti preuzme kontrolu nad SPC."

(IIN Preporod)