Mit o "srpskoj" i njenom kontinuitetu

Gospodin Milan Pilipović, vanredni profesor na Pravnom fakultetu u Banjoj Luci, objavio je 24. aprila 2020. godine članak pod naslovom "Nastanak i državnost Republike Srpske - od države do entiteta Bosne i Hercegovine, od svoje prošlosti i sadašnjosti ka budućnosti".

Autor pokušava uspostaviti pravnu konekciju između aktivnosti "skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini" iz 1992. godine i današnjeg bosanskohercegovačkog entiteta Republika srpska koji je nastao 1995. godine Dejtonskim sporazumom.

Gospodin Pilipović je pravnik, međutim objašnjenje da "Republika srpska" iz 1992. godine i bosanskohercegovački entitet Republika Srpska iz 1995. godine imaju pravni kontinuitet, odnosno da proizilaze jedno iz drugog nisu utemeljeni na pravnoj struci i zvuče vrlo neuvjerljivo. Brojni su drugi autori, političari, kvazi historičari, na istom tragu, i sa istim zadatkom.

"Republika srpska" iz 1992. godine nije bila bilo kakva državotvorna cjelina, kao ni "Herceg-Bosna". To su bile paradržavne tvorevine, a njihovi kreatori su činom osnivanja tih tvorevina činili krivična djela prema Krivičnom zakonu SRBiH: ugožavanje teritorijalne cjeline, oružana pobuna, terorizam i pozivanje na nasilnu promjenu ustavnog uređenja. Jedno od osnovnih načela kontinentalnog prava je sadržano u latinskoj izeci da niko ne može na drugoga prenijeti više prava nego što sam ima. "Republika srpska" iz 1992. godine nije mogla imati bilo kakva prava, jer ih ni od koga nije dobila, kupila, naslijedila ili slično niti je slijedom navedenog mogla bilo šta prenijeti na drugoga.

U trenutnoj političkoj areni u Bosni i Hercegovini je aktuelizirano pitanje "državne imovine", odnosno navodni spor između države Bosne i Hercegovine i bosanskohercegovačkog entiteta Republika srpska oko toga ko je titular državne imovine. Da bi "Republika srpska" mogla da ima imovinu trebalo je da postoji zakonski osnov prenošenja iste prema Ustavu i propisima SR Bosne i Hercegovine. "Republika srpska" je prema tada važećim pravilima protivpravno zauzela dio teritorije Republike Bosne i Hercegovine, a niti po jednoj normi domaćeg ili međunarodnog prava takav način stjecanja vlasništva nije poznat niti priznat.

Slijedi da "Republika srpska" i bosanskohercegovački entitet Republika srpska, nastala Dejtonskim ustavom iz 1995. godine, nemaju pravni kontinuitet. Ustav Republike srpske ne daje nijednoj etničkoj ili vjerskoj skupini povlašteni status, tako da osim pravnog diskontinuiteta ne postoji pravo za bilo koju vrstu ekskluziviteta. Godine 2011. je u javni prostor dospio Drugi memorandum Srpske akademije nauka i umetnosti. Dokument nije potpisan, a njegov sadržaj se negira kako od Srpske akademije nauka i umetnosti, tako i od pozicije na vlasti u Republici Srbiji. U tom dokumentu se navodi: "Koristiti termin Srpska kako bi se na taj način Republika Srpska definisala isključivo kao srpska teritorija. (…) Maksimalno izbegavati upotrebu termina Bosna i Hercegovina. Vrlo je bitno da se osim političara, medija, kulturnih i javnih radnika u Republici Srpskoj, ovoga pridržavaju mediji, kulturni i javni radnici u Srbiji."

Dakle, cilj ovog dokumenta je vrlo jasan - među narodnim masama stvoriti naraciju da je jedan od dva bosanskohercegovačka entiteta ekskluzivno srpski i kidati sve veze s Bosnom i Hercegovinom. Iako se ovaj dokument pojavio u medijima nepotpisan i negiran, ipak pojava korespondira s njegovom vidljivom realizacijom u javnom prostoru.

Vrlo teško bismo mogli pripisati slučajnosti činjenice da se od 2011. godine u javni prostor Bosne i Hercegovine uvode novi izrazi koji suptilno navikavaju osjetila na to da postoje "zajedničke institucije" i "srpski član predsjedništva"; Umjesto naziva Republika srpska se koristi skraćeni naziv "Srpska", a Bosna i Hercegovina se piše isključivo skraćenicom "BiH"; U kabinetima funkcionera stavljaju se mape na kojima se Republika srpska ocrtava zajedno s Brčko distriktom BiH i omeđava poput samostalne države, prave se parade na kojima visoki zvaničnici Republike srpske i Republike Srbije i sveštenstvo Srpske pravoslavne crkve Republiku srpsku zovu državom ili "drugom srpskom državom" i slično.

Dakle, višegodišnje stvaranje narativa da je bosanskohercegovački entitet Republika srpska zapravo ekskluzivno srpska i pravoslavna tvorevina je vidljivo. Iz vizure Bosne i Hercegovine stvaranje mita o srpskoj Republici srpskoj je veoma štetno i opasno, i to u više slojeva, za sve građane. Mit o ekskluzivno srpskom entitetu koristi nesavjesnim političarima za opravdavanje korupcije, jer bilo kakva promjena ili optužba za kriminal pojedinaca koji imaju moć predstavlja se kao napad na Republiku srpsku i na srpski narod.

Prenos nadležnosti s entiteta na državu s ciljem približavanja Evropskoj uniji ili boljem rješavanju određenog pitanja za sve građane Bosne i Hercegovine se u javnosti predstavlja kao "razvlašćivanje Srba", kao da se bez tog naroda, koji ima sve poluge vlasti i blokada na nivou države, može donijeti neka odluka koja bi štetila interesu entiteta ili etnije. Stvaranje vještačkih sukoba između države i entiteta, na način da se entitetu žele priskrbiti prava kojih nema niti može a niti treba imati, država se prikazuje nemogućom i nefukcionalnom, a što negativno utječe na kvalitet života svih građana.

Sekularni praznici se prožimaju vjerskim, pravoslavim oblježjima, što pojačava tenzije i strah među građanima, posebno onim koji nisu Srbi i pravoslavci. Rezultat toga su česti fizički napadi i zastrašivanja građana Republike srpske koji se ne osjećaju Srbima i pravoslavcima. Zvanične snage sugurnosti su onda primorane praviti spektakle od hapšenja radi smirivanja etničkih tenzija, što sve dovodi do smanjenja nade da se na području Republike srpske može živjeti u miru. Mnogi mladi ljudi s porodicama, svih etničkih grupa, napuštaju Bosnu i Hercegovinu i idu u države zapadne Evrope upravo zbog osjećaja konstatnih tenzija. Stvaranje mita o Republici srpskoj kao srpskom entitetu očigledno ne bi trebala biti u interesu niti jedne etnije u Bosni i Hercegovini.

Logika nalaže da se, kao u krimi-serijama, pozabavimo motivom. Narativ je očigledno iniciran iz Srbije. Koji bi motiv imala Srbija za stvaranje ovog mita? Da li ekonomski slaba Srbija, okružena članicama NATO pakta može imati ambicije da putem narativa o srpskom entitetu pretenduje na dio teritorija Bosne i Herceovine. Možda, ali to može biti dugoročni plan s obzirom da geopolitičke prilike nisu naklonjene toj ideji. U kratkom roku mit o srpskoj Republici srpskoj Srbiji može poslužiti kao ravnoteža nacionalnih osjećaja građana Srbije zbog očiglednog gubljenja Kosova. Kako pravni argumenti kontinuiteta "Republike srpske" ne mogu biti održivi ma koliko se pravna nauka rastezala, a niti upoređivanje Kosova i Bosne i Hercegovine u kontekstu "kako Kosovo može (postati državom) a Republika srpska ne može", onda naracija da je pola Bosne i Hercegovine ustvari srpsko ublažava nacionalnu frustraciju gubitka Kosova.

Pri tome, iz gledišta inicijatora mita, dosta pomaže činjenica da Bosna i Hercegovina ne napreduje zbog vještačkih sukoba koji se stvaraju na relaciji država - entitet, a kojima je pogonsko gorivo upravo naracija o srpskom entitetu, odnosno drugoj "srpskoj državi".

(geopol.ba)