Sultan Selimova džamija
Autor: Dr. Ekrem Tucaković
Čaršijska džamija u Stocu, odnosno džamija sultana Selima, spada među najstarije džamije u Hercegovini. Zajedno sa graditeljskom cjelinom stolačkom Čaršijom 2003. godine proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Nacionalni spomenik sastoji se iz džamijske cjeline: džamija, harem sa šadrvanom, čatrnja i mezarje, prostor nekadašnjeg mekteba, musafirhana, 15 dućana, kiraethana, gusulhana, Velika tepa sa objektom tepice. Graditeljska cjelina – Čaršijska džamija i Čaršija u Stocu nalazi se u središtu grada, neposredno ispod utvrđenog Starog grada Stoca.
Čaršijska džamija sagrađena je 1519. godine i predstavlja najstariju poznatu veću građevinu u stolačkoj Čaršiji. Dimenzije džamije su 18,30x15,30 m. U načinu njezinog građenja jasno je oslikano produljenje srednjovjekovnog bosanskohercegovačkog graditeljstva. Zidana je pritesanim kamenom. Debljina zidova je oko 90 cm. Džamija je pokrivena četverostrešnim krovom, s drvenom krovnom konstrukcijom. Uz desni zid džamije, neposredno do sofa, postavljena je dvanaestokutna munara od klesanog kamena, visine 25,80 m. Munara je ukrašena dvostrukim nizom stiliziranih cvjetova lala. Uz Čaršijsku džamiju sagrađen je mekteb i oko nje je podignut harem.
Sjeverozapadno od ulaza u džamiju, na prostoru omeđenom dućanima i musafirhanom, održavala se trgovina poljoprivrednim proizvodima. Taj prostor zove se tepa. Tu, kao i u većini bosanskohercegovačkih čaršija, bili su izmiješani sadržaji sakralnih, javnih humanitarnih ustanova, zanatskih radnji, trgovine i zelene pijace. Povijesni nastanak i razvoj javnih ustanova, dobrotvornih institucija, javnih, trgovačkih, proizvodnih i drugih objekata, koji su sačinjavali stolačku Čaršiju, vezan je za uspostavu vakufa. Među stolačkim vakifima najznačajnije zadužbine ostavili su Silahdar Husein-paša, hadži Salih Buro, Ismail-kapetan Šarić, hadži Alija Hadžisalihović i Ali-paša Rizvanbegović.
Uz džamiju, najznačajnija građevina u Čaršiji je musafirhana (prenoćište, gostinjac) i pripada vakufu najvećeg poznatog stolačkog vakifa Silahdara Husein-paše iz znamenite porodice stolačkih kapetana Šarića. Silahdar Husein-paša je oko musafirhane sagradio 10 dućana, od čije se kirije osiguravala hrana za putnike i od čega se održavala musafirhana.
Stara čatrnja pred džamijom duboka je 11 m. Harem džamije je nakon razaranja i eksproprijacije izmijenjen. Šadrvan pred džamijom izgradio je 1909. godine hadži Salih Behmen. Izgrađen je od kamena i sastojao se od malog bazena iz kojeg se voda prelijevala u veći bazen iz kojeg je otjecala kroz osam slavina. Gusulhana je locirana u haremu džamije, gdje je interpolirana 1967. godine. Objekat ima prilaze sa ulice i iz avlije, čime je omogućeno nesmetano obavljanje vjerskih obreda. Kiraethana (čitaonica) je otvorena u 19. stoljeću, radila je u jednoj prostoriji na spratu smještenoj uz toranj sahat-kule. Sahat-kula je izgrađena uz objekat kiraethane, pedesetak metara istočno od džamije i potjecala je iz 17. stoljeća.
U ljeto 1993. godine Čaršijska džamija sa cijelom stolačkom Čaršijom je srušena. Džamija je obnovljena 2002. godine, a potom je uslijedilo obnavljanje i ostalih objekata.
