Dva nacionalna spomenika u Gazi Husrev-begovoj biblioteci

Naime, riječ je o muzejskim eksponatima koji su od pokretanja ideje za osnivanje Muzeja Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini, pedesetih godina prošlog stoljeća, sakupljani kroz ustanove i objekte Islamske zajednice, darivani i otkupljivani od strane građana Bosne i Hercegovine. Od incijative za osnivanje Muzeja Islamske zajednice pa do danas, muzejski artefakti su uglavnom predstavljani javnosti kroz povremene tematske izložbe, da bi se sa prelaskom u novu zgradu Gazi Husrev-begove biblioteke stvorili uslovi da se na jednom mjestu i na duže vrijeme posjetiocima ponudi postavka kroz koju eksponati svjedoče islamsku tradiciju Bošnjaka, te govore o njihovom vjerskom i svakodnevnom životu.                                                                                                

Muzejska zbirka trenutno broji oko 1200 muzejskih predmeta i svakodnevno se povećava otkupom ili poklonima od strane naših čestitih vakifa. Unutar muzejske zbirke, kao „najkarakterističniji pojavni oblik vizuelnog aspekta islamske civilizacije“ (Seyyed Hossein Nasr, Islamska umjetnost i duhovnost, str. 31.), posebnu pažnju plijeni cjelina pod naslovom „islamska kaligrafija“ u kojoj su uglavnom zastupljeni kaligrafski radovi/levhe bosanskohercegovačkih kaligrafa poput: Ahmeda Seida Vilića, hafiza Rakim-ef. Islamovića, Mehmed-bega Kapetanovića Ljubušaka i mnogih drugih kaligrafa i učitelja u kaligrafiji. U posljednje vrijeme ova cjelina obogaćena je za još dvije levhe, koje je Komisija za čuvanje nacionalnih spomenika (dalje u tekstu: Komisija)na sjednici održanoj od 1. do 7. jula 2003. godinezajedno sa starom Drvenom džamijom u Bužimu proglasila nacionalnim spomenicima Bosne i Hercegovine. Riječ je o levhama koje su čuvane u spomenutoj džamiji u Bužimu, o kojoj je deteljnije pisao Amir Sijamhodžić u radu „180 godina Drvene džamije u Bužimu“ (Preporod, broj 7/1113, 1. april 2018.)  

Dvije levhe – dva nacionalna spomenika

Prva levha napisana je na papiru, kaširanom da drvo, dimenzija 67x45,5 cm. Tekst levhe je ispisan vještom rukom kaligrafa, lijepim dželi suluspismom i krupnim arapskim slovima. U tekstu je ispisan dio 137. ajeta iz sure Bekare, u kojem Uzvišeni Allah, dž.š., kaže: 

فسيكفيكهم الله و هو السميع العليم

Allah će te sigurno od njih zaštititi, jer On sve čuje i sve zna.

Autor levhe u potpisu ne otkriva svoje ime, već je vjerovatno iz svoje skromnosti napisao: 

اغفر و ارحم لكاتبه في ر٢٦ سنه١٢٦٠  

(Bože) oprosti i smiluj se piscu. 26 rebiu-l-ahira 1260. godine (16. maj 1844).

Druga levha je, također, napisana na papiru i kaširana da drvo, dimenzija 37x67,5cm. Tekst levhe je ispisan dželi suluspismom, krupnim arapskim slovima i sadrži dio 6. ajeta sure Saf, u kojem Milostivi kaže: 

و مبشرا برسول ياتي من بعدي اسمه احمد

I da vam donesem radosnu vijest o poslaniku čije je ime Ahmed, koji će poslije mene doći.

Kao i kod prve levhe autor ne otkriva svoje ime, već je napisao: 

اغفر لكاتبه في ٥ جا سنه ١٢٦٠

(Bože) oprosti piscu. 5. Džumade-l-ula 1260. godine (24. maj 1844).

Ko je autor levhi?    

S obzirom da su levhe bile u veoma lošem stanju i da je njihov autor nepoznat, Komisija je osigurala sredstva za njihovu restauraciju i konezarvaciju , te je angažirala stručnjake radi njihove identifikacije. Nakon izvršene restauracije i konzervacije, levhe su ustupljene na čitanje Hazimu Numanagiću, diplomiranom orijentalisti, i mr. Nusretu Čoli. Prema njihovom mišljenju autor levhi je Abdurrahman Siri-baba, čuveni pjesnik i šejh 19. stoljeća, porijeklom sa Oglavka kod Fojnice. U svome objašnjenju objavljenom u zvaničnoj odluci Komisije br. 07-6-547/03-1 (www.kons.gow.ba), Hazim Numanagić prvo navodi da „način na koji se  autor potpisao, bez pisanja svog imena, samo s kratkom dovom i datumom ukazuje nam na skromnog čovjeka, bliskog derviškim krugovima.” Zatim dodajeda se unutar porodice Sikirić čuvaju dokumenti i pisani artifakti za koje se vjeruje da ih je pisao šejh Sirri-baba. Upoređujući neke od tih dokumenata koji su napisani istom veličinom i vrstom pisma kao i potpisi na ovim levhama možemo utvrditi da su rukopisi veoma slični. Na kraju zaključuje da je datum na prvoj levhi, gdje je početno slovo mjeseca spojeno s riječju „godina“, napisan na takav način da se može pročitati i kao Sirri.

Kako su one iz Fojnice stigle u Bužim, otkriva nam mr. Nusret Čolo koji kaže: „U ratu u Bosni i Hercegovini 1992-1995. godine uništen je kaligrafski fond Oglavačke tekije u Fojnici, među kojima su bili raritetni primjeri kaligrafskih izvedbi (levhi) Sirri-babe u talikvrsti pisma na običnom osmanskom papiru (papir koji je specijalno pripremljen i premazan čajem, nišestom i žumancetom). Među tim levhama se nalazila levha o obnovi Oglavačke tekije od strane Vedžihi-paše, tadašnjeg vezira. S obzirom da je Vedžihi-paša bio prijatelj šejha Oglavačke tekije Sirri-babe, a što potvrđuju stihovi tariha sa Oglavačke tekije, smatra se da je Vedžihi-paša donio dvije levhe Sirri-babe u Bužim i uvakufio ih.”(Odluka Komsije, br. 07-6-547/03-1, www.kons.gow.ba). 

Imajući u vidu žalosnu činjenicu da je kaligrafski fond Oglavačke tekije u Fojnici u proteklom ratu uništen, značaj levhi šejh Siri-babe još je veći. Replike ovih levhi danas krase unutrašnjost Drvene džamije u Bužimu, dok su originalne levhe šejh Sirri-babe značajno obogatile muzejsku zbirku Gazi Husrev-begove biblioteke, u kojoj će, ako Bog da, adekvatno biti zaštićene od daljnjeg propadanja i prezentirane javnosti na odgovarajući način.