Sarajevske mahalske džamije sa četverovodnim krovom

Autor: Kenan Šurković

Sarajevo je u osmanskom periodu, uz Beograd i Skoplje, imalo najveći broj džamija na Balkanu. Pretpostavlja se da je na svom vrhuncu u 17. stoljeću grad imao oko 120 džamija. Centralne kupolne džamije, poput Gazi Husrev-begove ili Careve, bile su svakako u prvom planu.

Takvih je u Sarajevu bilo osam: Gazi Husrev-begova izgrađena 1531., Sultan Fatihova/Careva 1565., Ferhad-begova 1561–62., Ali-pašina, 1560–61., Čekrekči Muslihudinova 1526., Havadže Duraka-Baščaršijska 1528., Buzadži Hadži Hasanova 1555. i Mustafe-bega Skenderpašića-Skenderija 1518.

Ipak, najviše je bilo džamija sa četverovodnim krovom. One su, svojom formom, bile derivati stambene arhitekture. Ove džamije, iako skromnijih dimenzija, mogle su poprimiti i monumentalan oblik, a najbolji primjer toga je Šarena džamija u Travniku, koja je jedinstvena po svom izgledu i veličini. Sarajevske džamije ovog tipa nazivaju i mahalskim, jer ih je većina građena u gusto naseljenim padinskim dijelovima starog grada.

Međutim, i među takvim džamijama postoji osnovna podjela i to na one sa drvenom i kamenom munarom. Kamene munare se obično nalaze na desnoj strani objekta, dok su drvene munare građene kao dio krovne konstrukcije. U oba slučaja su glavni molitveni prostor i trijem pokriveni zajedničkim četverovodnim krovom.

Zidovi ovih džamija, kada je u pitanju Sarajevo, uglavnom su građeni od čerpića, i veoma rijetko od kamena (primjer mahalskih džamija sa kamenim zidom jesu Sarač Alijina i Kasapović hadži Ibrahimova/Carina džamija). Mahalske džamije imena su dobijale po svojim osnivačima ili po određenim toponimima. Ovdje ćemo izdvojiti nekoliko sarajevskih džamija sa četverovodnim krovom.

Kebkebira hadži Ahmedova džamija (Mišćina džamija) prvi put se spominje 1528. godine. Jedna je od najprostranijih sarajevskih džamija. Karakteristična je po tome što u gornjoj zoni zidova ima 11 malih okruglih prozora. Kamena munara je uvučena u objekat, što je također čini posebnom. Na unutrašnjem lijevom zidu 1870. godine oslikani su prizori Mekke i Medine, koji su djelo Mustafe Faginovića. Nacionalni je spomenik Bosne i Hercegovine.

Sarač Alijina džamija (Vrbanjuša) prvi put se spominje 1528. godine. Jedna je od rijetkih sarajevskih džamija sa četverovodnim krovom koja ima kamene zidove. Po imenu se da zaključiti da je njen osnivač bio sarač (izrađivao predmete od kože).   

Vekil Harčova džamija (hadži Mustafina) izgrađena je između 1541. i 1561. Poznata je i kao Hadžijska džamija s obzirom na to da je bio običaj da se ispred nje ispraćaju sarajevske hadžije. Nacionalni je spomenik Bosne i Hercegovine.

Šejh Magribijina džamija nalazi se na zapadnoj periferiji nekadašnjeg Sarajeva. Po imenu se može zaključiti da je njen osnivač poticao sa Magreba. Vjerovatno je izgrađena sredinom 15. stoljeća. Izgorjela je 1697. godine a obnovljena tek 1766., otkad i potječe njen današnji izgled. Teško je oštećena u periodu agresije. Karakteristična je po neobičnom bačvastom svodu. U unutrašnjosti se sačuvao i originalni mahfil iz 18. stoljeća.

Čoban Hasana vojvode džamija (Čobanija) prvi put se spominje 1526. godine. Džamiju je ponovo iz temelja izgradio 1874/75. godine Fadil-paša Šerifović. Rađena je u karakterističnom maniru 19. stoljeća sa izduženim vertikalnim prozorima.

Jahja-pašina džamija izgrađena je 1482/83. godine i jedna je od najstarijih sarajevskih džamija. Bila je teško oštećena 1697. godine, ali je sačuvala originalni kameni mihrab i minber.

Džamija Timur hana (Velika Berkuša) izgrađena je 1560. godine i jedna je od najmanjih sarajevskih džamija. Ono po čemu je karakteristična jesu romboidni prozori na prednjem zidu.

Džamija Mimara Sinana (Golobrdica) izgrađena je prije 1528. godine. Ovo je jedna od rijetkih džamija u kojoj se mihrab nalazi na dužoj strani pravougaone osnove. Džamija ima masivne zidove sa lijepo oblikovanim i dubokim prozorskim nišama.

Kjose Sinan Lučevica džamija sagrađena je oko 1560. godine. Ima jednu od najljepših kamenih munara u Bosni i Hercegovini. U interijeru se ističe veoma visok i lijepo oblikovan mihrab.

Džamija Tabak hadži Sulejmana (Potok džamija) izgrađena je sredinom 16. stoljeća. Iz naziva se može zaključiti da je osnivač džamije pripadao kožarskom esnafu. U interijeru ima oslikan stari drveni minber. Džamija ima drvenu munaru.

(bosnianexperience)