Sjećanje na rahmetli dr. Nedžiba Saćirbegovića: Značajan doprinos u izgradnji moderne BiH

Dr. Nedžib Saćirbegović, jedan od osnivača Stranke demokratske akcije (SDA) i moderne Bosne i Hercegovine, koji je pretvorio svoj dom u mjestu McLean u ispostavu za potragu jedne balkanske nacije za nezavisnost, preselio je 23. februara na Key Westu, u kući svog sina Muhameda, bivšeg ministra vanjskih poslova Bosne i Hercegovine i prvog ambasadora u Ujedinjenim nacijama.

Imao je 94 godine, a uzrok smrti su komplikacije od Covid-19.

- Šaćirbegović je dao snažan doprinos emancipaciji bosanskog političkog identiteta, te nezavisnosti i odbrani Bosne od agresije - izjavio je Bakir Izetbegović, bivši član Predsjedništva Bosne i Hercegovine i sin prvog predsjednika zemlje i ratnog vođe 1992-1995, Alije Izetbegovića, kome je Saćirbegović bio prisan prijatelj.

Izetbegović i Šaćirbegović su se 1942. godine sastali u okupiranom Sarajevu od strane nacista kao pripadnici "Mladih muslimana", kao antifašistička, antikomunistička muslimanska grupa. Postali su prisni, služeći zajedno zatvor za svoje političke aktivnosti i ostali su bliski dugo nakon što su Saćirbegović, njegova supruga i sin pobjegli iz Jugoslavije 1963. godine, i putem Turske, Libije, Oklahome i Ohaja, naselili u McLeanu u ulici koja se zove Ulica Slobode, u decembru 1974. godine.

Tamo su živjeli san imigranta. Šaćirbegović je radio kao cijenjeni psihijatar u Bolničkom centru za veterane u Washington DC-u, dok je njegova supruga dr. Aziza Saćirbegović, još jedna članica Mladih  muslimana, koja je također boravila u zatvoru zbog svojih političkih aktivnosti, bila uspješan ginekolog u bolnici Fairfax prije nego se penzionisala kako bi se brinula o mlađem sinu Omaru. Muhamed, budući ministar vanjskih poslova, otišao je na Univerzitet Tulane uz pomoć fudbalske stipendije (američki nogomet).

Jugoslovenska politika je, međutim, ostala centralna za njihove živote.

Svakih par mjeseci paketići koje su slale Saćirbegovićeve sestre iz Sarajeva, Almasa i Emina, stizali su sa desecima novinskih članaka iz jugoslavenske štampe. Do kraja 1980-ih nacionalizam je razdvajao Jugoslaviju, što je kulminiralo u proljeće 1991. sa početakom brutalnog rata između novonezavisne hrvatske države i onoga što je ostalo od Jugoslavije u kojoj dominiraju Srbi, na čelu sa Slobodanom Miloševićem. Milošević je preminuo 2006. godine u zatvoru dok mu se sudilo za ratne zločine pred Krivičnim sudom UN-a za bivšu Jugoslaviju u Holandiji.

Izetbegović, koji je 1988. postao predsjednik bosanske države u Jugoslaviji, preferira da Bosna ostane dio Jugoslavije koja će postati demokratska i pluralistička zemlja. Ali, Jugoslavija postaje srpska dominirajuća diktatura u kojoj će, bojao se Izetbegović, Bosancima biti osporavana njihova prava, kao što se događalo i drugim etničkim grupama u zemlji. Druga opcija bila je da se proglasi nezavisnost i riskira rat sa istom Jugoslovenskom armijom koja je već uništile velike dijelove Hrvatske.

Prije nego što je dionio odluku, Izetbegović je želio znati položaj američke administracije i Kongresa, te je 1991. godine imenovao Šaćirbegovića za svog ličnog predstavnika, zadužujući ga za otvaranje kanala između Sarajeva i Washingtona.

Šaćirbegović je lobirao kod tadašnjeg senatora Joea Bidena iz Delawarea, senatora Kanzasa Boba Dolea, senatora Virdžinije Johna Warnera, njujorškog senatora Alphonsa D'Amata, predstavnika Kongresa kao što su Steny Hoyer iz Marylanda i Louise Slaughter iz New Yorka, te ključne administracije i međunarodnih zvaničnika, kao što su Cyrus Vance, Brent Scowcroft, Richard Pearle i Boutros Boutros-Ghali.

U dva navrata 1991-1992, kada su Izetbegović i budući ministar vanjskih poslova i predsjednik Haris Silajdžić posjetili Washington DC da se susretnu sa gore navedenim i drugim predstavnicima, spavali su u Šaćirbegovićevoj kući u Ulici slobode. Šaćirbegović se također vratio u Sarajevo 1991. godine, 28 godina nakon odlaska, kako bi se pridružio Izetbegoviću u osnivanju Stranke demokratske akcije, političke stranke bosanskih Muslimana koja i danas opstoji.

Predviđajući da će SAD i druge zapadne nacije pružiti oružje i zračnu podršku Bosancima ako ih napadnu srpske nacionalističke snage, bosanski lideri izabrali su put nezavisnosti i dobili je 1. marta 1992. godine na referendumu. Nekoliko dana kasnije, Jugoslovenska vojska i srpske paravojne snage pokrenule su kampanju etničkog čišćenja protiv nesrpske populacije u Bosni.

Nekoliko sedmica kasnije Šaćirbegović je pomogao spasiti Izetbegovićev život 2. maja 1992. godine, kada su snage vojske Jugoslavije otele Izetbegovića i delegaciju koja se upravo vratila iz propalih mirovnih pregovora u Lisabonu. Lideri su se bojali da će jugoslovenski vojnici, koji su prerezali telefonske linije, pogubiti Izetbegovića. Bosanskohercegovački potpredsjednik Ejup Ganić zamolio je Šaćirbegovića da pozove američki Stejt department da ih zamoli da intervenišu preko ambasadora Amerike u Beogradu Warrena Zimmermana da upozori srbijanske lidere da ne naškode Izetbegoviću. Dva dana kasnije, postignut je sporazum o oslobađanju Izetbegovića.

Kako se rat razbuktao, Šaćirbegović je intenzivirao diplomatske dužnosti, a 1994. godine Izetbegović ga je imenovao ambasadorom. Šaćirbegović je vodio ili je bio dio brojnih diplomatskih delegacija u ime Bosne.

Šaćirbegović je bio dio delegacije Bosne kada je postala član Ujedinjenih nacija 22. maja 1992. godine, te je savjetovao Izetbegovića u dijelu bosanske delegacije koja je 1994. godine postigla sporazum u Washingtonu, kojim su okončana ratna dejstva koja su izbila između snaga bosanskih muslimana i bosanskih Hrvata. Također je savjetovao predsjednika Izetbegovića kada je pregovarao o Dejtonskom mirovnom sporazumu koji je okončao rat u novembru 1995. Šaćirbegović je također iskoristio svoju poziciju da pridobijei podršku poznatih ličnosti poput Muhameda Alija, Hakeema Olajuwana, ElieJa Wiesela i Imrana Khana.

Šaćirbegović je nastavio aktivnosti kao ambasador Bosne do penzionisanja 2006. godine. Nastavio je predstavljati Bosnu u Washington DC-u, u Ujedinjenim nacijama u New Yorku i inostranstvu na konferencijama ekonomske obnove i mirovne obnove u organizaciji Organizacije za sigurnost i saradnju u Evropi, Svjetske banke, te Organizacije Islamske konferencije (sada Organizacije islamske saradnje).

- Oni su imali istu viziju budućnosti, i bili su pravi borci za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu jednakih prava - kaže Abdulah Skaka, sadašnji gradonačelnik Sarajeva u izjavi o Saćirbeju - koji je 1973. godine skratio prezime od Saćirbegović, njegovog izvornog prezimena po kome ga Bosanci još uvijek znaju.

"Dr. Saćirbegović je imao značajnu ulogu u osnivanju Stranke demokratske akcije. On je koristio život u Sjedinjenim Američkim Državama kako bi pokazao sposobnost političkog lobiranja bošnjačke dijaspore, te ponudio snažan doprinos jačanju veza između Sjedinjenih Država i njegove domovine."

Šaćirbegović je rođen 23. aprila 1926. godine u historijskom gradu Travniku prije nego što se u decembru 1935. godine preselio u Sarajevo, a kao tinejdžer se pridružio Mladim muslimanima. Godine 1943. hrvatske ustaše i nacistički saradnici koji su kontrolirali Sarajevo, zatvorili su Šaćirbegovića na tri mjeseca jer su odbili pristupiti ustaškoj vojsci. Godine 1944. Šaćirbegović se oženio kolegicom aktivistkinjom Azizom Alajbegović.

Nada da će kraj rata donijeti bolja vremena, iščezla je kada su 15. juna 1946. godine Šaćirbegović, njegova supruga Aziza, Alija Izetbegović i još nekoliko bosanskih muslimana zatvoreni od strane Titovog komunističkog režima zbog njihovog kontinuiranog djelovanja kroz Mlade muslimane. Šaćirbegović i Aziza osuđeni su na četiri godine i dvije godine zatvora, ali su oslobođeni nakon dvije godine, odnosno jedne godine.

Par se upisao na Medicinski fakultet Univerziteta u Zagrebu, diplomira 1955. godine, te se vratio u Sarajevo da bi se bavili medicinom i zalagali za više sloboda u komunističkoj Jugoslaviji. Šaćirbegović je također i podučavo. Jedan od Šaćirbegovićevih studenata, još jedan budući psihijatar, bio je Radovan Karadžić, lider bosanskih Srba koji je vodio kampanju etničkog čišćenja protiv Bosne i koji je 2016. osuđen u Hagu.

Uprkos uspješnom početku u njihovim medicinskim karijerama, Šaćirbegović i njegova supruga su se bojali da bi mogli biti ponovo u zatvoru jer su bili su pod nadzorom Titove tajne policije, te su htjeli van Jugoslavije. U međuvremenu, Tito, koji je okrenuo leđa Staljinu i Moskvi, nastojao je izgraditi bolje odnose sa zemljama koje pripadaju Pokretu nesvrstanih, uključujući mnoge muslimanske zemlje.

Jugoslovenska vlada je 1963. godine odobrila Šaćirbegoviću i njegovoj supruzi dozvolu za rad u Libiji.

Šaćirbegović je radio kao glavni zdravstveni službenik okruga Derna, a Aziza kao ginekolog čiji su pacijenti bili libijska kraljica Fatimah el-Sharif. Život je bio dobar, ali je 1967. Libija odbila produžiti vize Šaćirbegovićima. Bojeći se povratka u Titovu Jugoslaviju, tražili su dozvolu za rad na drugom mjestu.

Dvije zemlje koje su im dale vize bile su Turska i Sjedinjene Američke Države. Dok život u zemlji u kojoj su većina bili muslimani poput njih, bio privlačan, više ih je privlačila prilika da žive u pluralističkoj demokratiji u kojoj su se poštovala pojedinačna prava bez obzira na rasu, religiju ili etničku pripadnost.

Šaćirbegović i njegova porodica stigli su u SAD preko Aerodroma Kennedy u junu 1967. i ostali u New Yorku dva dana gdje su, između ostalog, posjetili sjedište Ujedinjenih naroda gdje će 35 godina kasnije njihov sin Muhamed voditi diplomatsku borbu Bosne kao prvi ambasador UN-a u zemlji. Živjeli su sa bosanskim prijateljima u Oklahoma Cityju nekoliko sedmica prije nego što su Šaćirbegović i njegova supruga, koji su u oktobru 1967. rodili svog drugog sina Omara, dobili svoje prve poslove preko zdravstvenog depratmenta države Ohio radeći na Orient državnom institutu, u blizini Columbusa, Ohio, a kasnije i u Psihijatrijskom institutu Cleveland.

Godine 1974. Šaćirbegović se pridružio Medicinskom centru administracije veterana Washington DC-a kao psihijatar osoblja, a penzionisao se 1995. kao glavni psihijatar. Washington DC je bio savršen grad za politički aktivnu obitelj. Šaćirbegović je postao blizak prijatelj sa ambasadorom Jugoslavije u Sjedinjenim Državama, Budimirom Lončarom, bio je aktivan među muslimanskim zajednicama i organizacijama u DC-u, a kada se Jugoslavija počela raspadati, našao se u borbi u Washingtonu za isti cilj za koji se borio kao tinejdžer u Sarajevu.

(Preporod.info)