Dr. Mensur Husić. Instant diplome stečene preko noći urota su protiv Bošnjaka

Razgovarala: Amina Đulović

Udžbenici u školama u RS-u i u nekim kantonima u Federaciji bave se društvom, historijom i jezikom susjednih država, Srbije i Hrvatske, a u malom ili nultom procentu temama iz BiH, čime ne daju doprinos integracijskim procesima u BiH.

Upravo o ovoj temi istraživao je dr. Mensur Husić, pomoćnik direktora Behram-begove medrese u Tuzli i profesor Filozofskog fakulteta u Tuzli.

Preporod: Dr. Husiću kakav je karakter obrazovnog sistema u Bosni i Hercegovini?

Dr. Husić: U postdejtonskom periodu obrazovni sistem u Bosni i Hercegovini ne funkcionira kao jedinstven državni sistem. Škole u bosanskohercegovačkom entitetu RS rade po jedinstvenom nastavnom planu i programu koji odobrava Ministarstvo prosvjete i kulture RS. U bh. entitetu Federacija BiH obrazovanje je na nivou kantona. U kantonima u kojima su Bošnjaci većina nastava se odvija u skladu sa Okvirnim nastavnim planom i programom FBiH, dok Zavod za školstvo iz Mostara brine o školama koje rade po Nastavnom planu i programu (NPP) za nastavu na hrvatskom jeziku. Početak ratnih sukoba na teritoriji ex-Jugoslavije uzrokovao je promjene u udžbenicima historije, geografije i maternjeg jezika u susjednim državama. Predratna ideologija zamijenjena je nacionalističkom sa jasno izraženim iredentističkim tendencijama prema teritoriju Bosne i Hercegovine. Političkim elitama bilo je jasno da će obrazovni sistem imati ključnu ulogu u profiliranju kulturnocivilizacijskog obrasca na ovim prostorima. Politički projekti započeti ratom, nastavljaju se kroz obrazovanje. Dvadeset pet godina nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma u školama u bh. entitetu RS još uvijek su zastupljeni udžbenici autora iz Republike Srbije, a koji su po potrebi publikovani u Bosni i Hercegovini.

Preporod: Uradili ste analizu srednjoškolskih udžbenika historije i srpskog jezika odobrenih od strane Ministarstva prosvjete i kulture RS za školsku 2017/18. i 2018/19. godinu. Kakav ste sadržaj u njima pronašli?

Dr. Husić: Analizirani su tekstualni sadržaji, grafički prikazi, slikovni materijali, te drugi elementi udžbenika. U udžbenicima srpskog jezika (čitankama) zastupljena je srpska srednjovjekovna književnost, njene vrste, književno-historijski pravci u srpskoj i svjetskoj književnosti, savremena srpska književnost, te njeni najznačajniji predstavnici. Patriotskim i rodoljubivim pjesmama (Moja otadžbina Alekse Šantića, Himna Jovana Dučića, Plač Serbiji Zaharija Orfelija i Pesna na insurekciju Srbijanov Dositeja Obradovića) podstiče se patriotizam prema otadžbini, široj teritorijalnoj cjelini Republici Srbiji. U analiziranim udžbenicima historije dominantno su zastupljene nastavne jedinice iz historije Srbije i srpskog naroda. Zbog ograničenosti prostora, ukazat ću samo na neke primjere. U udžbeniku Istorija za 2. razred gimnazije opšteg i društveno-jezičkog smjera autora Rade Mihaljčića nastavne jedinice iz historiji Srbije i srpskog naroda zastupljene su na 70 stranica (27,27%), iz historije Bosne i Hercegovine na 13 stranica (9,09%) i iz historije Hrvatske na 2,5 stranica (4,54%). Opća historija zastupljena je u udžbeniku u procentu 59,09%.

U udžbeniku, Istorija za 3. razred gimnazije prirodno-matematičkog smjera i 4. razred gimnazije opšteg i društveno-jezičkog smjera autora Dušana Živkovića i Borisava Stanojlovića (Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Istočno Sarajevo) sadržano je 48 lekcija, od kojih je u 25 obrađena historija Jugoslavije. Historija Bosne i Hercegovine zastupljena je u tri nastavne jedinice. Od 25 nastavnih jedinica u kojima se govori o historiji Jugoslavije u 18 je obrađena historija Srbije i srpskog naroda.

U ovom udžbeniku navedena su stajališta o srednjovjekovnoj Bosanskoj državi i o drugim periodima historije Bosne i Hercegovine koja su neodrživa sa aspekta historijske objektivnosti. Naprimjer, u udžbeniku Istorija za 2. razred gimnazije opšteg i društveno-jezičkog smjera autora Rade Mihaljčića, na 192. stranici navedeno je: „Iz Dukljanske kraljevine izdvojila se Bosna. Ona se tokom ranog srednjeg vijeka nalazila u sastavu okolnih južnoslovenskih država. Bosna je dugo bila poznata samo kao geografski pojam, oblast u okvirima Srbije. Kao samostalna država obrazovana je kasno...“Sadržaji predrasudnog i mitološkog karaktera, kojima se podstiče netrpeljivost prema pripadnicima drugih nacionalnih zajednica, također su zastupljeni u udžbenicima. U udžbenicima je naglašena ugroženost srpskog naroda za vrijeme Prvog i Drugog svjetskog rata, te u drugim historijskim periodima, dok se masovni zločini i Genocid nad Bošnjacima ne spominju. Muhammed, a.s., je predstavljen kao osnivač islama: „Putujući kao trgovac, Muhamed je upoznao vjerovanja hrišćana i istočnih naroda iz kojih je preuzeo ono što je smatrao najpodesnijim za svoje sunarodnjake.“

Koncipiranje udžbenika srpskog jezika i književnosti na ovakav način ima za cilj afirmiranje srpskog nacionalnog identiteta, uz istovremenu eroziju identiteta pripadnika drugih nacionalnih zajednica. Sadržajima analiziranih udžbenika diskriminirani su i učenici srpske nacionalnosti, jer im nije omogućeno da stječu znanja o historiji i kulturi države kojoj pripadaju.

Preporod: Na koji način to utječe na srednjoškolce Bošnjake i kakvo je njihovo poimanje vlastite diskriminacije u obrazovnom sistemu bh. entiteta RS?

Dr. Husić: Učenici Bošnjaci koji pohađaju srednju školu u RS vlastitu diskriminaciju u obrazovnom sistemu ne razumijevaju u značenju pokazivanja mržnje i netrpeljivosti prema njima ili u nemogućnosti postizanja značajnijih rezultata za vrijeme školovanja. Naprotiv, oni alarmiraju da su podvrgnuti sistemskoj diskriminaciji, jer su prisiljeni da izučavaju historiju Srbije i srpskog naroda, srpsku književnost, da čitaju književna djela srpskih autora. Za četiri godine školovanja iz korpusa bošnjačke književnosti pročitali su samo roman Derviš i smrt Meše Selimovića, kojeg srpski historičari književnosti svrstavaju u srpsku književnost. Romani Zeleno busenje, Minka, Bez nade, Legenda o Ali-paši, Vječnik, te djela ostalih bošnjačkih književnika nepoznanica su za brojne učenike. Zabrinjava i činjenica da oni reaguju linijom manjeg otpora, opredjeljujući se za minimum ljudskih prava; da ih se fizički ne maltretira. Diskriminacija nad učenicima Bošnjacima se ostvaruje isticanjem nacionalnih simbola srpskog naroda i religijskih simbola Srpske pravoslavne crkve u školskim prostorijama, manifestacijama i programima kojima se afirmira historija, kultura i religija jedne nacionalne zajednice.

Više možete pročitati u printanom i digitalnom izdanju Preporoda.