Islamska geografija i kartografija u srednjem vijeku

Otkrića 15. i 16. stoljeća ne bi tako brzo došla da tokom mračnog doba srednjeg vijeka nije bilo aktivnih istraživanja u islamskom svijetu. Islamska geografija u srednjem vijeku bila je nastavak grčke i rimske naučne misli koja se izgubila u kršćanskoj Evropi..

Muslimani su bili istinski istraživači jer je Časni Kur’an naredio hadž u Mekku za svakog imućnog vjernika barem jednom u životu. Sa preko hiljade putovanja iz najudaljenijih mjesta Islamskog carstva u Mekku, napisani su mnogobrojni praktični turistički vodiči za putovanja. Između 7. i 10. mjeseca po islamskom kalendaru svake godine obavljala su se istraživanja Arapskog poluotoka. Do kraja 11. stoljeća, islamski trgovci i  putnici istražili su istočnu obalu Afrike do 20° južno od ekvatora (blizu Mozambika). 

Muslimani su napravili brojne pomake i naučna postignuća u geografiji i time što su studirajući astronomiju pomogli ljudima kako da koriste zvijezde i računaju vrijeme i odrede položaj tačke- mjesta na Zemlji. Također su bili sposobni da izrađuju precizne geografske karte zahvaljujući kojima su omogućena putovanja širom svijeta sa pravilnom orijentacijom u prostoru

Širilo se islamsko kopno kao što to ističe Al-Biruni u svojoj knjizi ‘’Razgraničenje pograničnih oblasti’’. Islam je prodirao iz istočnih zemalja u zapadne. Širio se na zapad u Španiju (Andaluzija), istočno do Kine i srednje Indije, južno do Abesinije i zemalja južne Afrike, Malajskog arhipelaga i Jave, sjeverno u zemlje Turaka i Slavena. Tako su različiti ljudi dovedeni u zajedničku misao da je jedan Bog Stvoritelj svega i da je Njegova posljednja Riječ poslata po Njegovom posljednjem poslaniku, Muhammedu, a.s. 

Pribavljajući informacije i saznanja o mjestima, ona su postala lakše dostupna i sigurnija, također su ispravljene pogreške u Ptolomejevoj ‘’Geografiji’’, gdje su određena mjesta bila pozicionirana istočno, a zapravo su nađena na zapadu, i obratno. Sredinom 10. stoljeća muslimani su se iskrcali u kineski grad Khanfu, sada Kanton (Canton-Guangzhou, China), koji je ubrzo prerastao u važnu muslimansku koloniju. Ibn Wehhab opisao je kineski glavni grad, podijeljen u dva dijela; odvojeni su dugačkom, širokom obalom. Na jednoj strani bile su vlast i administracija, a na drugoj narod i trgovci. Kina je za muslimanske trgovace bila sigurna zemlja, i dobro uređena. 

Još jedan veliki putnik, koji je putovao mnogo prije Ibn Batute, bio je palestinski geograf Al-Mukadasi (izvorno iz Al-Kudsa, Jerusalem). Ubraja se među prve geografe koji su proizvodili karte u prirodnim bojama, što se i danas prakticira. Proputovao je u gotovo svaki dio muslimanskog svijeta. Njegova knjiga ‘’Najbolje podjele kod poznavanja regija’’ (Ahsan at-takasim fi ma’arifat al-akalim) završena je 985. godine. Dobre zasluge takvom radu pripisao je J. H. Kramer koji zaključuje da ‘’nema predmeta niti interesa u modernoj geografiji koji nije bio razmatran od strane Al-Mukadasija’’, koji je, prema Mikelu, kreator ukupne geografske nauke. 

Ostali putnici i geografi opisali su istraženo kopno islama kao što je npr. Al-Ja’kubijeva ‘’Knjiga zemalja’’ (Kitab al-Buldan, 891 godine), u kojoj se navode imena mjesta i zemalja, njihovih starosjedilaca, vladara, udaljenosti između gradova, takse, topografija, vodeni resursi, itd. 

Ibn Hurdadbih (912), napisao je ‘’Knjigu puteva i provincija’’, u kojoj je data cijelovita karta i opis glavne trgovinske rute u muslimanskom svijetu, referentne udaljenosti zemalja kao što su Kina, Koreja i Japan, kao i opisi jugoistočne azijske obale, Bramaputre, Andamanskih otoka, Malaje i Jave. 

Među čuvenim putnicima i geografima 10. stoljeća bili su i A. Ibn Fadlan, M. Ibn Hawkal i drugi. Tako je Ibn Fadlan bio član ambasade abasijskog halife Bagdada, a poznat je po svom opisu sjeverne Evrope, i Skandinavije. Ibn Havkal je poznat po svom čuvenom radu ‘’Lice Zemlje’’ iz 977. godine.

Brojni islamski učenjaci doprinijeli su razvoju geografije, a među njima su i Al-Havarizmi, Ebu Zejd al-Balhi (‘’Balhijeva škola’’), Ebu Rejhan Biruni i Avicena. Muslimanska geografija dostigla je vrhunac sa Muhammedom al-Idrizom u 12. stoljeću. Najznačajnija saznanja tokom srednjeg vijeka dali su geografi Al-Idriz, Ibn Batuta i Ibn Haldun. Muslimanska geografija uključuje brojne grane - discipline. Među njima su kartiranje, putopisi, geodezija, maritimna istraživanja, Muslimani su napravili brojne pomake i naučna postignuća u geografiji i time što su studirajući astronomiju pomogli ljudima kako da koriste zvijezde i računaju vrijeme i odrede položaj tačke- mjesta na Zemlji. Također su bili sposobni da izrađuju precizne geografske karte zahvaljujući kojima su omogućena putovanja širom svijeta sa pravilnom orijentacijom u prostoru.