6. april, jedan od najznačajnijih datuma za Sarajevo i BiH: Dan kada se grad oslobađao i branio od pokoravanja

Akcija oslobađanja Sarajeva od faštističkog okupatora počela je 28. marta 1945, a nakon žestokih borbi na Vratnik je 5. aprila 1945. godine ušla 16. Muslimanska brigada, a odmah za njom i 20. Romanijska, dok su ostale jedinice, opkolivši grad sa svih strana, Sarajevo potpuno oslobodile narednog dana – 6. aprila. 

U antifašističkoj borbi od 1941. do 1945. godine, prema dostupnim podacima, 10.961 građana Sarajeva dalo je svoje živote. Stradalo je 7.092 Jevreja, 1.427 Srba, 412 muslimana, 106 Hrvata, te 16 Crnogoraca, jedan Makedonac, pet Slovenaca i 12 ostalih.

Upravo na taj dan, četiri godine ranije, 1941, u napadu njemačke avijacije Sarajevo je teško stradalo.

Decenijama nakon toga, zasigurno niko nije ni slutio da će upravo 6. april biti veoma važan datum i u novijoj historiji Grada Sarajeva i Bosne i Hercegovine. 47. godina nakon što je oslobođeno u Drugom svjetskom ratu, Sarajevo je 6. aprila 1992. godine doživjelo nova stradanja. Tog dana je zapravo počela nova, u historiji grada, najduža opsada. 

5. aprila 1992 "Mi smo za mir"

Naime, 5. aprila 1992, kada su se pred zgradom tadašnje Skupštine Republike BiH na Marijin-Dvoru okupile na hiljade građana sa transparentima "Mi smo za mir", zabilježene su i prve žrtve rata - Suada Dilberović i Olga Sučić. No, umjesto mira, nastupila je opsada koja je trajala 1.425 dana i jedna je od najdužih u istoriji modernog ratovanja, tokom koje je živote izgubilo 10.514 ljudi među kojima 1.601 dijete. 

Po prvim žrtvama, patnji i stradanja Sarajeva, Suadi Dilberović i Olgi Sučić, nazvan je i most koji je ranije nosio naziv Vrbanja. 

Kako za Sarajevo, 6. april je jednako važan i za cijelu Bosnu i Hercegovinu. 

Na osnovu rezultata referenduma za nezavisnost provedenog 29. februara i 1. marta 1992. godine, na kojem se 2.061.932. građana ili 99,44 posto (ukupno glasalo 2.073.568 građana sa pravom glasa ili 64,31 posto) izjasnilo za utvrđivanje statusa Bosne i Hercegovine kao "suverene i nezavisne države ravnopravnih građana i naroda – Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive", zemlje tadašnje Evropske zajednice, a današnje Evropske unije, 6. aprila su priznale nezavisnost BiH. Sjedinjene Američke Države priznale su Bosnu i Hercegovinu dan kasnije, 7. aprila. 

O sudbini republika bivše Jugoslavije, pa i Bosne i Hercegovine, intenzivno se razgovaralo i na međunarodnom planu još od konca 1991. godine. U holandskom Den Haagu je 5. novembra 1991. održana konferencija o Jugoslaviji nakon koje je Arbitražna komisija donijela ocjenu kako se radi o disoluciji zemlje. U praksi je to značilo da SFRJ više nema pravni identitet na međunarodnom planu. 

Evropska zajednica je 16. decembra 1991. usvojila Deklaraciju kojom su pozvane jugoslovenske republike da do 23. decembra apliciraju za status nezavisnih država. Predsjedništvo SRBiH je tri dana pred istek tog roka, bez glasova srpskih članova, donijelo odluku o podnošenju zahtjeva za priznavanje SR BiH kao nezavisne države. 

Međutim, izvještaj Arbitražne komisije konferencije o Jugoslaviji, kojom je predsjedavao Robert Badinter, uslovio je međunarodno priznanje Bosne i Hercegovine provođenjem općeg referenduma o nezavisnosti pod međunarodnom kontrolom. Vođena uvjetom Arbitražne komisije, Skupština SRBiH je na burnoj i teškoj sjednici 25. januara 1992. donijela odluku o raspisivanju referenduma o statusu Bosne i Hercegovine. Istovremeno, donijeta je odluka o povlačenju predstavnika SRBiH iz svih saveznih državnih organa i organizacija SFRJ. 

Za skupštinsku odluku o referendumu glasali su predstavnici Bošnjaka i Hrvata, dok nije dobila podršku većine predstavnika srpskog naroda, koji su prije glasanja, na prijedlog Srpske demokratske stranke (SDS), koju je predvodio današnji haški osuđenik Radovan Karadžić, napustili zasjedanje. 

U predvečerje 1. marta na Baščaršiji, kod Stare pravoslavne crkve, ubijen je srpski svat Nikola Gardović. To je bio povod da u organizaciji tadašnjeg SDS-a tokom noći budu postavljene barikade na svim važnijim raskrsnicama u Sarajevu. 

Narednog dana Sarajevo je osvanulo potpuno blokirano. Krizni štab SDS-a objavio je zahtjev da se obustave sve aktivnosti na priznanju suverene i nezavisne BiH. Dnevni list Oslobođenje osvanuo je s naslovnicom na kojoj je pisalo: 'Barikade protiv Sarajeva'. Tako su počele barikade i ubistva i ranije, iako se zvanični kao početak agresije na BiH i opsade Sarajeva uzima 6. april. 

Predstavnici hrvatskog naroda, ali i pojedini historičari, kao zvanični početak stradanja u posljednjem ratu u BiH uzimaju 1. oktobar 1991. godine kada je tadašnja Jugoslovenska narodna armija napala selo Ravno u sastavu nekadašnje Skupštine opštine Trebinje, a sada samostalne općine u bosanskohercegovačkom entitetu Federacija BiH.

(AA)