Evropski izvještaj o islamofobiji za 2024. godinu: Zabrinjavajuća normalizacija antimuslimanskog rasizma

Nedavno je objavljen Evropski izvještaj o islamofobiji za 2024. godinu, autora Enesa Bayraklıa, Farida Hafeza. Riječ je o desetom izdanju, a, kako ističu urednici, “ova godišnjica svjedoči o deceniji temeljitog istraživačkog rada, ali njegovi nalazi oslikavaju duboko uznemirujuću stvarnost.” 

– Islamofobija ne samo da je opstala, već se proširila na gotovo sva područja javnog života. Izvještaj naglašava da antimuslimanski narativi sve više oblikuju javne politike, utiču na medijsko izvještavanje, usmjeravaju kreiranje politika i potkopavaju temelje demokratskih normi širom kontinenta. Ono što se jasno nazire je zabrinjavajuća normalizacija antimuslimanskog rasizma, koja zahtijeva hitnu političku, pravnu i društvenu reakciju – istakli su, između ostalog, urednici Izvještaja.

Kao dominantni kontekst koji je oblikovao islamofobiju tokom 2024. godine, označen je genocid u Gazi. Bayraklı i Hafez potcrtavaju da “evropske vlade uglavnom nisu uspjele osuditi masovne civilne žrtve niti odbraniti principe međunarodnog prava.” 

– Umjesto toga, mnoge države su kriminalizirale izražavanje slobodnog mišljenja, zabranjivale proteste te izlagale aktiviste – posebno muslimane – nadzoru, zastrašivanju i krivičnom gonjenju. Javna debata postala je duboko polarizirana, a muslimanski glasovi često su delegitimizirani ili tretirani kroz prizmu sumnje. Neredi u Amsterdamu su pokazali kako su obmanjujući politički narativi pojačavani u mainstream medijima i korišteni za izjednačavanje antiratne solidarnosti s ekstremizmom. Takvo okruženje ohrabrilo je krajnje desne pokrete i izvršilo pritisak na stranke centra da preuzmu isključivu, sekuritiziranu retoriku usmjerenu protiv muslimanskih zajednica – navedeno je.

Naglašavajući problem intitucionaliziranja islamofobije, urednici Izvještaja naglašavaju da su širom Evrope državne institucije imale enormno veliku ulogu u učvršćivanju islamofobnih politika. Naprimjer, Francuska je u okviru mjera MICAS (individualne mjere administrativne kontrole i nadzora) dramatično proširila administrativne pretrese, a posebno su ciljane muslimanske porodice i religijski lideri. Također, primjer je i Njemačka – zadržavši čvrstu političku podršku Izraelu istovremeno su pooštrili migracione politike te okvire za politike itd.

Izvještaj se poziva i na podatke Evropske unije za temeljna prava: 47% muslimana je izjavilo da je u posljednjih pet godina iskusilo diskriminaciju u odnosu na 39% u 2016. godini. Među njima su se žene, posebno one koje se oblače shodno propisima vjere, suočile s još višim nivoima isključenosti.

– Austrija, Njemačka i Finska zabilježile su najzabrinjavajuće podatke. Zločini iz mržnje naglo su porasli, a britanski nadzorni mehanizam za islamofobiju Tell Mama zabilježio je najveći broj antimuslimanskih incidenata otkako se vodi evidencija. Online mržnja i neprijateljstvo, uključujući širenje dezinformacija protiv muslimana generiranih umjetnom inteligencijom, dodatno je pojačalo širenje uvredljivih stereotipa i teorija zavjere – dodaje se.

Naglašeno je i snaženje krajnje desnice širom Evrope. Tome je primjer austrijska FPÖ, koja je postala vodeća stranka u toj zemlji, dok je u Nizozemskoj PVV ušao u vlast. Slične trendove bilježe i u Portugalu, Španiji, Litvaniji i Finskoj. 

Ukazano je i na negativno djelovanje medijskih institucija – istraživanja su pokazala da je posrijedi sistemastki negativan prikaz muslimana u vodećim evropskim medijima.

– Ovi narativi su učvršćivali javni strah, oblikovali političke agende i doprinosili stigmatizaciji vidljivo muslimanskih zajednica – ističe se.

I obrazovne institucije su sve više postajale poprište islamofobne politike, naglašavaju urednici. Primjer su proširenje zabrana hidžaba i abaje u Francuskoj, Italiji, Danskoj i dijelovima Rusije, a muslimanski studenti su prijavljivali rastuće nivoe uznemiravanja, sumnjičenja i disciplinskih mjera. Osim toga, i univerziteti su ograničavali govor vezan za Palestinu te poduzimali mjere potiv sudenata i nastavnog osoblja.

Urednici izvještaja istakli su niz preporuka za evropske institucije i nacionalne vlade: a) antimuslimanski rasizam mora biti službeno priznat i uključen u nacionalne akcione planove protiv rasizma; bez formalnog priznanja, odgovori politika ostat će fragmentirani i nedovoljni; b) antiteroristički okviri koji nesrazmjerno pogađaju muslimane moraju biti preispitani, revidirani i usklađeni s principima ljudskih prava; c) ključne građanske slobode – uključujući slobodu govora, okupljanja i vjerskog izražavanja – moraju biti hitno zaštićene od daljnjeg urušavanja; d) države trebaju u potpunosti provesti Opću preporuku politike br. 5 ECRI-ja o borbi protiv antimuslimanskog rasizma; e) koalicije civilnog društva treba jačati kroz finansiranje, izgradnju kapaciteta i strukturiranu saradnju.

Zaključno, Bayraklı i Hafez u Izvještaju ističu da “zaštita demokratskih vrijednosti zahtijeva koordinirano djelovanje, transparentno donošenje politika i trajna ulaganja u inkluziju”. Potom da, “vlade moraju unaprijediti prikupljanje podataka o zločinima iz mržnje, osigurati odgovornost za institucionalnu diskriminaciju i podržati obrazovne programe koji se suprotstavljaju dezinformacijama.” 

Ključnim korakom otpora normalizaciji islamofobije smatraju osnaženje saradnje između muslimanskih zajednica, aktera civilnog društva i javnih institucija. Također, napominju da Evropa može adresirati strukturne korijene antimuslimanskog rasizma i zaštite prava, dostojanstva i sigurnosti svojih stanovnika samo kroz trajnu i zajedničku posvećenost.

I ove godine, doprinost Evropskom izvještaju dao je Hikmet Karčić, tretirajući stanje u Bosni i Hercegovini s posebnim naglaskom na institucionaliziranje islamofobije u manjem bosanskohercegovačkom entitetu RS.

Prema Karčićevom izvještaju, „2024. godina predstavlja prekretnicu u formalizaciji antimuslimanske mržnje unutar političkog sistema RS, što ozbiljno ugrožava ustavni poredak Bosne i Hercegovine, suživot i dugoročnu stabilnost.“

Evropski izvještaj o islamofobiji za 2024. godinu dostupan je i online.

(H.H./Preporod.info)