103 godine Ilmije: Tokom agresije na BiH ubijeno 97 imama

Udruženje Ilmije je, inače, osnovano davne 1912. godine, a bavi se edukacijom članstva, socijalnim i izdavačkim aktivnostima, i nema sumnje da ima velike zasluge za približavanje Zajednice najširoj vjerničkoj populaciji.

Svoju predanost narodu iz kojeg je iznikla, spremnost da uvijek bude uz njega i na bedemima njegovih interesa, Islamska zajednica u BiH je na najčasniji način potvrdila upravo ratnih dana.

Naime, 97 imama i mualima ubile su jedinice Vojske Republike Srpske i Hrvatskog vijeća obrane (HVO) tokom proteklog rata diljem BiH, a nerijetko su stradavale cijele porodice bošnjačkih imama, hatiba, mualima i mujezina. Samo u Srebrenici ubijeno je nekoliko desetina imama.

Također, 88 vjerskih službenika bilo je zatočeno u zloglasnim logorima Republike Srpske i takozvane „Herceg-Bosne“, među kojima i novoizabrani reisu-l-ulema IZBiH Husein ef. Kavazović. On je prošao kroz užase hrvatskih logora.

Imami su dijelili sudbinu svoga naroda

Sudbine stradalih službenika IZBiH u monografiji „Imami šehidi“ sakupio je šef Vjerskoprosvjetne službe Rijaseta IZ BiH Muharem ef. Omerdić.

„Ono što sam zaključio tokom pripreme monografije jeste da su bošnjački imami dijelili sudbinu svoga naroda. Imami su svojim djelima potvrdili ono što su govorili i to im je bilo najvažnije. Tražili su od džematlija da se ponašaju kao vjernici i da crpe posljednje snage da bi sačuvali domovinu, a u njoj i sebe i svoju vjeru. U Prvom i Drugom svjetskom ratu stradalo je najmanje po stotinu imama, ali to nije zapisano i ne zna se ime nijednog od njih. Kada je započela agresija na BiH sebi sam dao u zadatak da u ime Boga sačuvam sve ono što će se desiti. Uradio sam monografiju o ulozi IZBiH u odbrani BiH, o imamima šehidima, a radim na monografiji o imamima koji su prošli kroz logore“, kaže Muharem ef. Omerdić.

Zasigurno najpotresnija je sudbina Hasiba ef. Ramića kojeg su pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS) u maju 1993. godine zaklali u porodičnoj kući u Semizovcu kod Vogošče, zajedno sa suprugom i četvero djece. Prije brutalnog ubistva, srpske snage su zatočile Hasib-efendiju i teško ga mučili.

Pored Hasib-efendije tada je brutalno ubijena njegova supruga Šefika, te djeca Muhamed, Ahmed, Meliha i Amina. Zločinci su pred Hasib-efendijom i njegovom suprugom najprije zaklali njihovu djecu, a onda i njih. Najmlađu Aminu, koja je imala tek tri mjeseca, zločinci su zadavili.

Kada je mogao izaći iz Semizovca, Hasib-efendija je to odbio rekavši: "Dok je ijednog Bošnjaka u Semizovcu, ja ću ostati s njim!".

Tijelo Omera ef. Drkića iz Trnova do danas nikada nije pronađeno. Ovog imama u džematu Han-Ploča kod Kiseljaka pripadnici HVO-a zarobili su u napadu na selo 16. juna 1993. godine. Omer-efendiju i 39 njegovih džematlija zatvorili su u garažu mještanina Ahmeda Duharkića i zapalili ih! Jedan od zločinaca kasnije je na ahmediji efendije Drkića nacrtao krst i danima je nosio, ponoseći se učinjenim nedjelom.

Sin imama Drkića je hafiz Kur'ana Abdulaziz Drkić koji danas je asistent na katedri za kiraet Fakulteta islamskih nauka u Sarajevu.

Sadika ef. Hasanovića iz Bratunca, oca novog zagrebačkog muftije Aziza ef. Hasanovića, pripadnici Vojske Republike Srpske su zarobili u julu 1995. godine u Srebrenici. Njegovo tijelo pronađeno je u masovnoj grobnici Glumina kod Zvornika, zajedno s još 270 ubijenih Srebreničana.

Ahmet ef. Lihovićje bio prisiljen iskopati grobnicu za 43 svojih džematlija

Ahmeta ef. Lihovića 26. juna 1992. godine ubili su zločinci Vojske Republike Srpske, nakon što je bio prisiljen iskopati veliku grobnicu za četrdeset i trojicu svojih džematlija pobijenih u novoj mjesnoj džamiji. Softa treće godine Gazi Husrev-begove medrese Reif ef. Fejzić posljednji je put viđen u Potočarima 11. jula 1995. godine, nakon što mu je jedan od pripadnika Vojske RS rekao da „ima dobar vrat“.

Bojovnici HVO-a na najsvirepiji način iživljavali su se i ubili Šabana ef. Mahmutovića iz Viteza. Njegovo mrtvo tijelo vezali su za automobil i potom vukli cestom. Mehmed ef. Hajrić stradao je nakon što je, poslije pada Žepe, otišao u bazu Ujedinjenih naroda (UN) u Rogaticu na pregovore s predstavnicima agresorskih snaga. Predstavnici UN-a ne prevaru su ga predali u ruke zločinaca, koji su ga zatočiili u koncentracioni logor u Rogatici, gdje je kasnije i ubijen.

Sarajevo se i danas s tugom sjeća tragedije zamjenika reisu-l-uleme hafiza Ismeta ef. Spahića. Naime, u avgustu 1992. godine, granata ispaljena sa srpskih položaja u okolici Sarajeva pala je u Velike Daire na Baščaršiji i ubila tri Spahićeve kćerke i unuku. Stradala svršenica Gazi Husrev-begove medrese i studentica Fakulteta islamskih nauka Almasa Spahić, 31-godišnja Meliha i 26-godišnja Mahira, kao i Melihina sedmogodišnja kćerka Esma.

Na dženazi svojim kćerima i unuci hafiz Ismet ef. Spahić rekao je:

„Govorio si, hafize, ne žalimo krv za odbranu napadnute nam domovine. Allah te stavio na iskušenje. Elhamdulillah!“.

U eksploziji navođene granate upućene na Rijaset IZBiH stradala je i Tenzila Hadžiabdić, uposlenica Izdavačke kuće „ElKalem“ i kćerka bivšeg reisul-uleme Islamske zajednice Jugoslavije Naima ef. Hadžiabdića, te njen maloljetni bratić i reisov unuk.

U ljeto 1992. godine Sakib ef. Bajrić iz džemata Klis kod Zvornika ubijen je zajedno sa svojih 700 džematlija i zakopan u masovnu grobnicu. Salih ef. Reko iz Gudelja kod Foče u junu 1992. godine ubijen je zajedno sa pet članova porodice, te su ih zapalili u porodičnoj kući. Fikreta ef. Balagića iz Biljana kod Ključa srpski agresori su zarobili sa još 250 njegovih džematlija i komšija i odveli pred Osnovnu školu u Biljanima, gdje su ih sve pobili, a tijela bacili u bezdan Lanište.

Među najstrašnijim sudbinama je ona 54-godišnjeg Mušana ef. Bećirević a iz džemata Buna kod Mostara. Naime, 15. avgusta 1993. godine pripadnici HVO-a, koji su okupirali Bunu, zarobili su Mušana efendiju i teško ga maltretirali. Zločinci su ga prisiljavali da pred njima klanja, a potom su ga zaklali u džamiji Ali-paše Rizvanbegovića i to naočigled više njegovih prestravljenih i bespomoćnih džematlija. Potom su zapalili džamiju i imamsku kuću.

Posmrtni ostaci efendije Bećirevića pronađeni su tek prije nekoliko godina u blizini džamije. Penzionisani imam Rasim ef. Ćeman, koji je honorarno radio kao imam u Zecovi kod Prijedora, bio je zatočen u zloglasnim logorima Keraterm i Omarska.

Ubijen je rafalima iz vatrenog oružja.

Ahmeta ef. Cvrčka ubila je „zolja“ koju su ispalili pripadnici HVO-a prilikom napada na Novi Šeher. Sulejmana ef. Dizdarevića i 19 njegovih džematlija u julu 1992. godine srpski zločinci su silom doveli u harem džamije u Čarakovu kod Prijedora, postrojili ih uz zid i strijeljali. Potom su na njih bacili džamijske ćilime i zapalili njihova tijela i džamiju!

„Sudbine svih imama šehida su, zaista, bile teške. Jedan imam  je zamotan u čilim i zapaljen. Mustafi ef. Mujakanovići je na očigled hiljadu ljudi u usta ugurana razbijena pivska flaša i tako uništeno grlo. Umro u najvećim mukama. Ne smijemo nikada zaboraviti te i druge mučenike koji su se žrtvovali za islam i našu domovinu“, rekao je za AA efendija Omerdić.

Imena ubijenih imama, hatiba, mualima i mualima:

Hasan ef. Alekić, Amir ef. Aljović, Hašim ef. Atić, softa Adem Bajramović, Sakib ef. Bajrić, Fikret ef. Balagić, Osman ef. Baščelić, Mušan ef. Bećirević, Ale ef. Behar, Hasan ef. Bešlija, Abdulah ef. Čelebić, Rasim ef. Ćeman, Alija ef. Ćosić, Ćurtović ef. Nazif, Ahmet ef. Cvrčak, Mehmed ef. Delić, softa Fikret ef. Dizdarević, Sulejman ef. Dizdarević, Omer ef. Drkić, Murat ef. Drinjaković, Hajrudin ef. Dupovac, Amir ef. Duraković, Hasan ef. Duraković, Smail ef. Džafica, Safet ef. Đogić, Teufik ef. Đozić, Redžo ef. Efendić, softa Reif Fejzić, Fadil ef. Gadžo, Mensur ef. Goga, softa Sabahudin Habibović, Subhija Gramilo, Mehmed ef. Hajro, Mehmed ef. Hafizović, Tenzila Hadžiabdić, Senid ef. Hajdarević, Nermin ef. Halilović, Esed ef. Hasanović, Sadik ef. Hasanović, Hasan ef. Hasanović, Emina (r. Pašić) Hodžić, Hašim ef. Hodžić, Mustafa ef. Hodžić, Sulejman ef. Hodžić, Ćerim ef. Hrustanbegović, Džemal ef. Humić, Dževad ef. Huremović, Ejub ef. Husejnović, Rasim ef. Jašarević, Hasan ef. Jusić, Zahid Kabaš, profesor Raif Kadrić, softa Rasim Kaltak, Safet ef. Karaman, Fadil ef. Kasapović, softa Armin Kovač, Zijad ef. Krajina, Abdulah ef. Kubat, Spaho ef. Kurtović, Šaćir ef. Kurtović, Ahmet ef. Lihović, Ismet ef. Mačković, Mehmedalija ef. Mandžić, Junuz ef. Mekanić, Šaban ef. Mahmutović, Zahid ef. Makić, Ahmed ef. Memić, Munib ef. Memić, Sakib ef. Memić, Salko ef. Memić, Suljo ef. Memić, Almir ef. Mešić, Salem ef. Mezit, Ilijas ef. Milanović, Ramo ef. Muhić, Hasib ef. Mujić, Mustafa ef. Mujkanović, Fatima Mulić, Hamed ef. Murtagić, Nurudin ef. Mušić, Osman ef. Mustafić, Sado ef. Mustafić, Sead ef. Mustafić, Mustafa ef. Mušinbegović, Muhamed ef. Novalić, Mehmed ef. Omerbašić, Hazim ef. Omerčević, Ševal ef. Omerspahić, Idriz ef. Osmanović, Mehmed ef. Osmanović, Omer ef. Osmanović, Šemso ef. Osmanović, Mehmed ef. Pašić, Sinan ef. Pašić, Mesud ef. Pezić, Ferhad ef. Pirić, Hasib ef. Ramić, Salko ef. Ramić, Ramiz ef. Redžić, Salko ef. Reko, Adil ef. Rizvanović, Emir ef. Seferović, Hamid ef. Softić, Almasa Spahić, Asim ef. Stupar, Fahrudin ef. Subašić, Hasib ef. Šabanović, Sinanudin ef. Šećerović, Ismet ef. Šljivo, Nijaz ef. Šukrić, Fikret ef. Terzić, Ćamil ef. Tuzlak, Omer ef. Tuzlak, Nedžib ef. Zgrčo.