Bošnjački  kozmopolitizam: Između nacionalizma i narcizma

Ali, kako prihvatiti evropske standarde kada se oni u mnogome kose s osnovnim ljudskim i svakim drugim pravnim regulama ?. O, onim vjerskim da i ne govorimo. Zar Bošnjaci i prije nisu bili dio Evrope i zar nisu čak među prvima i u praksi realizirali ideje o kozmopolitskom životu?. Dakako, da jesu. Brojni su primjeri, od povelje Kulina bana pa do našijeh dana. No, šta je s Evropom? Nažalost, Evropa je nastavila dosljedno da se pridržava koncepta nacionalne države slijedeći geslo lige francuskih katolika iz 16. stoljeća- jedna vjera, jedan zakon, jedan kralj. Uzaludna su bila nastojanja evropskih mislilaca koji su najbolje sagledali suštinu takve nacionalne države koja se, na kraju krajeva, ne može tek tako demokratizovati nego je ona, u svojoj suštini, produkt rata i generator ratova. Ni upozorenje velikog francuskog filozofa Žan Žaka Rusoa da su “uzvišenost nacije i veličina države- pravi i glavni uzrok nesreće ljudskog roda” nije moglo promijeniti dato stanje i time mišljenje. Ratovi vođeni na tlu Evrope upravo dokazali su opravdanost njegove tvrdnje. Dva velika svjetska rata i niz manjih razultat su sukoba etatiziranih nacionalizama. Ovome dodajmo i mišljenja mnogih stručnjaka koji ukazuju da je i religija kao bitna odrednica civilizacije igrala vidnu ulogu u savremenim ratovima jer su se oni  vodili i vode  religijskim granicama.

Međutim, vratimo se Bošnjacima i Evropi. Imajući u vidu izrečeno, kao i ovakvo evropsko i balkansko okruženje u kojemu nacionalizam naših susjeda završava  fašizmom, priča o “ Evropi regija” nalik je futurističkoj bajci. Bošnjački izbor, dakle, nije velik. Oni će morati, i pored takve slike i prilike, slijediti evropski trend, ali i neophodno, nadalje, jačati nacionalnu svijest i stvarati svoje nacionalne institucije. Jer je to jačanje, generirano težnjom za novim kolektivizmom nakon propasti komunizma i potom pospješeno agresijom i genocidom, glavni preduslov njihova (našeg) opstanka.

Da li ćemo znati odabrati pravu mjeru to ostaje da vidimo. Između “dopingovanja” sa nacionalnim vrijednostima i nadnaravnog nacionalnog narcizma vrlo je malo. Tu mjeru treba valjano da odrede naše vođe i političari. O jednome takvome mediji već govore da je poprilično narcisoidan. Nećemo ga imenovati -nek bude  nauk i drugima ( možda će se ko još prepoznati) kakvi oni ne trebaju da budu. Važno je samo da ne zapadnemo u kolektivni nacionalizam i narcizam. Naš kozmopolitizam pomoći će da to prevaziđemo.